10 noworocznych życzeń Małej czcionki

W małoczcionkowym, rodzinnym gronie zeszło nam się na noworoczne życzenia. Koniec roku to nie tylko świetna okazja do podsumowań (jednak ile można, przecież cały rok rozmawiamy o tym, co się udało bądź też nie!), ale również patrzenia w świetlaną, wydawniczą przyszłość. Pora więc pomarzyć. Okazało się, że małoczcionkowcy noszą w sobie wcale nie mało noworocznych książkowych życzeń. Ja niezmiennie chciałabym kupić "Oto jest Londyn" Miroslava Šaška, na który czekam w napięciu od wczesnej jesieni. Miałam go już nawet w wirtualnym koszyku, ale kilka razy otrzymywałam komunikat, że "dystrybutor poinformował nas o przesunięciu daty premiery pozycji". Szanowny Wydawco, mam nadzieję, że luty 2014 będzie już ostatecznym terminem!

Zacznijmy jednak od początku. Potraktujcie te życzenia z przymrużeniem oka lub na serio, jak kto woli.
1. Od Wydawnictwa Literatura moje dzieci chciałyby w nowym roku otrzymać "Kocie historie" Tomasza Trojanowskiego z nowymi ilustracjami. Najstarsza proponuje współpracę z Emilią Dziubak. Tragizm pierwotnego wydania zmusza nas do korzystania wyłącznie z nagrań audio...
2. Mamy nadzieję, że Oli Woldańskiej-Płocińskiej uda się wydać "Na straganie" vel "Pan Jan dla młodych wegetarian".
3. Ponieważ podjęliśmy w tym roku kolejną nieudaną próbę przeczytania "Mary Poppins", mamy propozycję dla Pawła Beręsewicza - Irena Tuwim czeka na godnego następcę.
4. Robert Ingpen zrobił w tym roku zawrotną karierę w naszym domu. Najstarsza wzdycha do niego regularnie. Czekamy na "O czym szumią wierzby" Kennetha Grahame'a.
5. Wszyscy mieli mnóstwo propozycji, jakim tematem mogliby się zająć w tym roku Aleksandra i Daniel Mizielińscy. Stanęło na tym, że najbardziej by się przydał Atlas Polski.
6. Tomek wymarzył sobie "Uwaga, budowa!" w wersji przyrodniczej, czyli o zakładaniu ogrodów.
7. Mamy też nadzieję, że Iwona Chmielewska nie zapomni o nas w tym roku. Czekamy z niecierpliwością na "Oczy". Marzy nam się również zbiorek wierszy Tuwima z ilustracjami Chmielewskiej, na podsumowanie roku poety.
8. "365 Penguins" z ilustracjami Joelle Jolivet oraz "The Snowman" Raymonda Briggsa to nasze propozycje wydawnicze na zimę 2014.
9. Liczymy też na nowe, książkowe i okołoksiążkowe kalendarze adwentowe.

Pozostając w nadziei na spełnienie choć części z powyższych marzeń, życzę wszystkim wspaniałego, zaczytanego nowego roku.

Wysypało się z worka

Posypało się z mikołajowego worka książkami, tymi od dawna oczekiwanymi i zupełnie niespodziankowymi. Szczególnie zaskoczyły i ucieszyły nas te podarowane przez Najstarszą, która w tajemnicy wybrała i kupiła coś dla każdego członka rodziny. Okazało się, że bez pudła trafiła w gusta i pokazała, że nie gorzej niż stary Mikołaj orientuje się, czym ucieszyć najbliższych.

Aż korciło, żeby obśmiany na prawo i lewo stosik książkowy zaprezentować na Małej czcionce. Może to i małostkowe, może trąci niepotrzebną egzaltacją, ale świąteczna radość może czasem pobrzmieć w mniej wyszukanej formie. Wybaczcie.

Sadzonka ze spontaniczną radością przyjęła przede wszystkim "Babo chce" - prezent od siostry. Oczywiście Babo przyćmił harmonijkową, zimowo-wiosenną "Ulicę Czereśniową", chociaż po cichu mam nadzieję, że gdy minie szał konika na biegunach, który od Wigilii mieszka pod naszą choinką, przyjdzie też czas na obrazkowe szaleństwo.

Tomek powoli obchodzi Lassego i Maję, cały czas mając nadzieję, że ktoś nieopatrznie przeczyta mu długo wyczekiwaną część i nie będzie musiał tego robić samodzielnie. My z równą nadzieją czekamy na to drugie.

Najstarsza, jak można było się spodziewać, znalazła już sobie przytulny kąt i razem z Felixem, Netem i Niką jest już tam, gdzie ja będę za kilka dni, gdy wymięty do nieprzytomności egzemplarz trafi już w moje ręce.

Wesołych Świąt

"- Mamusiu! Zbudź się! - zawołał Muminek przerażony. - Stało się coś strasznego! To się nazywa Wigilia!

- Co chcesz przez to powiedzieć? - spytała Mama wysuwając pyszczek spod kołdry.

- Nie wiem dokładnie - odpowiedział Muminek. - Ale nic nie jest przygotowane i coś przepadło, i wszyscy biegają jak zwariowani. Może to znowu powódź".

Paskudki słowiańskie

 Paskudki słowiańskie
 Magdalena Mrozińska
 il. Maria Dek
 Wydawnictwo Myślanki 2013










Najstarsza już na początku podstawówki do perfekcji opanowała znajomość greckiej mitologii. Podczas gdy ja w młodości męczyłam "Mitologię" Parandowskiego, ona miała do dyspozycji zestaw audiobooków z mitami w opracowaniu Grzegorza Kasdepke i wciągającą serię powieści o przygodach Percy'ego Jacksona - greckiego herosa o amerykańskich korzeniach. Ja swoją fobię mitologiczną, za sprawą Aleksandra Gieysztora i jego niedoścignionej "Mitologii Słowian", dopiero w liceum przekułam na fascynację wierzeniami słowiańskimi. Brakuje niestety młodzieżowej serii o naszych rodzimych tradycjach mitologicznych, stąd ciemna plama na tym polu w świadomości Najstarszej. Wprawdzie w zeszłym roku nakładem wydawnictwa BOSZ ukazał się "Bestiariusz słowiański", ale ten pięknie ilustrowany słownik pojęć, kierowany jest raczej do dorosłego czytelnika.

Z zaciekawieniem powitałam więc "Paskudki słowiańskie", które jak się szybko okazało wcale paskudne nie są. Wręcz przeciwnie, książka zwłaszcza w warstwie graficznej niesie ze sobą niepowtarzalny klimat, inspiruje, zaskakuje. "Paskudki" swoich czytelników znajdą jednak wśród kilkulatków, dlatego rówieśnicy Najstarszej muszą jeszcze poczekać na swojego słowiańskiego Percy'ego Jacksona. Póki co, pozostaje zadowolić się "Kajkiem i Kokoszem". "Paskudki" otwierają jednak nowy rozdział, w literaturze dla dzieci. Dają nadzieję, że ten zbiorek rymowanek dla najmłodszych rozwinie się z czasem w szerszy słowianofilski nurt.

Bohaterowie książki przedstawiają się bliżej w słowniczku na końcu tomiku. Jest ich dziesięciu: błędnik, dytko, gnieciuch, kłobuk i inni. Każdy z nich pełnił odrebną rolę w wyjaśnianiu zjawisk, które dla dawnych Słowian były trudne do zrozumienia. Płanetnicy kierowali chmurami, Wietrznica przynosiła wiatr, Mamuna podmieniała różne rzeczy. Swojsko brzmiące nazwy pozwalają szukać analogii między imionami a rolą jaką pełniły, wskazują na istotne elementy tamtego świata, związane głównie ze zmianami pogody i światem natury. Rymowanki, które składają się na zbiorek "Paskudków słowiańskich" nie niosą ze sobą poetyckiej głębi. Na dłuższą metę może nużyć ich jednostajny rytm i raczej nie sposób przeczytać całości od deski do deski. Urozmaicają je z powodzeniem nastrojowe ilustracje i wysmakowana typografia.

Kapitan

Przedświąteczny szał jeszcze się u nas nie zaczął. Zakupy, sprzątanie, sałatka, sernik, śledź i inne wiktuały dopiero przed nami. Nawet nasza choinka stoi jeszcze gdzieś na choinkowym straganie i czeka, czeka, czeka... O Świętach przypominają spotkania opłatkowe w instytucjach edukacyjnych, mejle z życzeniami od znanych i nieznanych oraz kalendarz adwentowy, który nieuchronnie zbliża się do końca. Tymczasem my, nie poddając się zbiorowej histerii, sięgamy po planszówki.

Kapitan to gra, która regularnie wywołuje u mnie nostalgiczne drżenie serca. Niesie ze sobą klimat lat 80. oraz świadomość, że żeby przystąpić do gry potrzeba dobrych kilku minut przygotowań. Faktycznie, jak na tamte czasy gra obfitowała w dodatkowe elementy, które wymagają posegregowania i starannego ułożenia. Na moich dzieciach nie robi to już żadnego wrażenia, biorąc pod uwagę, że przygotowanie byle jakiej współczesnej gry zabiera swobodnie dziesięć minut, a przypomnienie sobie wszystkich reguł kolejne dziesięć. Ostatnio odnoszę wrażenie, że możliwie największe skomplikowanie reguł dobierania kart i ruchów pionków jest ambicją niektórych twórców gier. Dobitnym przykładem jest dla mnie Grunwald, a ostatnio Łazienki Królewskie, w które nie sposób swobodnie grać, bez ciągłego odwoływania się do instrukcji, o podliczeniu punktów na koniec, już nie wspominając.

Kapitan, jak przystało na peerelowską grę dla dzieci nie stwarza wielu barier. Mimo to sześciolatkowi gwarantuje spokojną rozrywkę, w której o wszystkim decyduje rzut kostką. Poruszając pionek po planszy, zbieramy karty z obrazkami, kompletując tym samym swój zestaw czterech statków (parowiec, kuter, żaglowiec, pasażerski). Kto pierwszy ułoży kompletny zestaw, wygrywa. Rozgrywkę urozmaicają dodatkowe karty, które pomagają (bezbłędna nawigacja, doskonałe warunki atmosferyczne) lub przeszkadzają (sztorm, zderzenie statków) w osiągnięciu celu.

Wygląda na to, że upływ czasu nie pozbawił gry tych zalet, które doceniałam sama, będąc kilkulatkiem. Dziś ma w sobie dodatkowo ten retro smaczek, który dzieci dostrzegają w szaroburych kostkach, instrukcji wydrukowanej na papierze z makulatury i pionkach, które niekoniecznie trzymają się przypisywanych im kolorów. W porównaniu z chińskim plastikiem wypadają blado. A może właśnie wręcz przeciwnie.

How to Wash a Woolly Mammoth

How to Wash a Woolly Mammoth
Michelle Robinson
il. Kate Hindley
Simon & Schuster












Za każdym razem, gdy widzę na ulicy umorusanego w błocie golden retrievera, teriera, pudla albo innego przedstawiciela kudłatej psiej rasy, zastanawiam się, co robi jego właściciel po przyjściu do domu. Ponieważ mam na stanie tylko dwa krótkowłose koty, które na szczęście rzadko wymagają kontaktu z wanną, moje doświadczenie w codziennej higienie dużych włochaczów jest czysto teoretyczne. A co wtedy, gdy kąpieli potrzebuje prehistoryczny mamut i trzeba go wykąpać w zupełnie współczesnej łazience?

Ilustrowany przewodnik "krok po kroku" może się okazać niezastąpioną pomocą w tym trudnym choć radosnym przedsięwzięciu. Jak zwabić zwierzaka do wanny? Czy użyć podnośnika, a może wystarczy ciasteczko? Uwaga na pianę! Mamuty nie lubią piany w oczach! Potrafią uciec na drzewo, a wtedy... kąpiel trzeba zacząć od początku.

Przerażony wzrok mamuta mówi sam za siebie: zgadzam się na wszystko! A dziewczynka jest dla odmiany gotowa na wszystko i nie zawaha się nawet wtedy, gdy najskuteczniejszym sposobem okaże się po prostu wspólna kąpiel.

Dowcipne ilustracje i prosty tekst to jak zwykle niezastąpiony przepis na dobrą książkę dla najmłodszych. Mała bohaterka według nas wygląda bardzo swojsko. Przypomina nam postacie narysowane ręką Ewy Poklewskiej-Koziełło.

Komplet mamucich kosmetyków poraził nas różnorodnością! Mogłaby mu go pozazdrościć niejedna elegantka.

Dzień Świętej Łucji

Powoli staje się naszym domowym zwyczajem obchodzenie Dnia Świętej Łucji. Nie mamy wprawdzie jeszcze wianka ze świeczkami, który Najstarsza mogłaby włożyć na głowę, ale o świcie śpiewamy Santa Lucia, pijemy kawę i zajadamy upieczone nocą szafranowe bułeczki. Taki magiczny poranek zdarza się tylko raz w roku.

Święta Łucja żyła w III w. we Włoszech. Zginęła podczas prześladowania chrześcijan, wcześniej wydłubując sobie oczy. Jej łacińskie imię oznacza światło. Dawniej wspomnienie świętej Łucji według kalendarza juliańskiego przypadało dwa tygodnie później niż obecnie, czyli dokładnie wtedy, kiedy noc jest najdłuższa a dzień najkrótszy. Nie jest to jak się powszechnie uważa święto wyłącznie szwedzkie. Tradycja ta silna była również na Podhalu. Tego dnia rozpoczynano przepowiadanie pogody na cały następny rok przez kolejnych dwanaście dni aż do Bożego Narodzenia.
Łucja jest patronką niewidomych oraz pisarzy. Szafranowe bułeczki nazywane są czasem oczami św. Łucji.

"Mama Mu na rowerze i inne historie"

"Turlututu. A kuku, to ja!" kontra "Gałgankowy skarb"

Turlututu. A kuku, to ja!
Hervé Tullet
Babaryba 2012

Gałgankowy skarb
Zbigniew Lengren
Babaryba 2010
Zanim jeszcze Sadzonka wyskoczyła z ziemi, miałam w planach pewien zakup. Niedawno nadszedł właściwy i długo oczekiwany moment, żeby plan zrealizować, więc Sadzonka dostała od Mikołaja "Gałgankowy skarb" Zbigniewa Lengrena. Święty przywlókł też w worku "Turlututu. A kuku, to ja!", głównie na wniosek i na skutek przedłużającego się jęczenia Najstarszej. Żeby jednak nie powstał niepotrzebny dysonans, książka trafiła do paczuszki Sadzonki. Kto to bowiem słyszał, żeby w tym wieku... itd.

Tym więc sposobem Sadzonka stała się posiadaczką zgrabnego duetu retro-ponowoczesnego, a Najstarsza - trzeciego Tulleta w naszej domowej kolekcji. I pewnie rzecz nie byłaby warta uwagi, gdyby nie wyraźny a nawet dający po oczach kontrast przekazu, jaki dotknął nas już po chwili. Kilkadziesiąt lat, które dzielą obie publikacje, to w tym wypadku przepaść w sposobie myślenia o książce dla dzieci.

"Gałgankowy skarb" stanowi przede wszystkim wiersz, a dopiero potem obraz. To rytm, melodia, żart, który Lengren zilustrował we właściwy sobie ciepły, ujmujący sposób. Tekst, który można czytać sobie a muzom, nie zważając na to, czy dziecko przemykające obok, zagląda nam przez ramię, czy też nie.
 "Turlututu. A kuku, to ja!" nie pozwala o sobie zapomnieć. Wymaga trzymania na kolanach, potrząsania, dmuchania, pukania, wchodzi w interakcję z czytelnikiem, na takim poziomie, na jakim książki dla dzieci dotychczas nigdy nie funkcjonowały. Jest zaborczy, twórczy i bezpośredni. Uwodzi w równym stopniu jedenastolatkę i przytuloną do niej w absolutnym skupieniu półtoraroczną Sadzonkę.

"Turlututu" niesie ze sobą proste historie, napisane językiem niewiele bardziej skomplikowanym niż instrukcja składania szafy. Czy to jeszcze książka, czy już tylko interaktywna zabawa, którą ktoś przez przypadek przelał na papier, zamiast zaprogramować komputerowo? Tyle że komputerowa interakcja już nikogo nie dziwi. Nawet mała Sadzonka zauważa, że jeśli odpowiednio przesunie palcem po tablecie, obraz się przesunie. Następuje więc odwrócenie mechanizmu. Naciskamy na narysowany włącznik światła, a po przełożeniu strony widzimy tego efekt. Dzieci cieszą się, że książka "działa" choć nie ma baterii.

Sadzonka polubiła obie książki, chociaż każdą na swój sposób. Od razu wyczuła, że podsuwając do czytania "Gałgankowy skarb" nie musi siedzieć na kolanach, natomiast "Turlututu" obdarza pełnią uwagi: naciska, dmucha, puka do drzwi. Bawi się świetnie i my też.

Turlututu. A kuku, to ja!

Turlututu. A kuku, to ja!

Gałgankowy skarb

Ocean na końcu drogi

 
Ocean na końcu drogi
Neil Gaiman
Wydawnictwo MAG 2013
















Po niedawnej lekturze "Na szczęście mleko...", Neil Gaiman znowu zagościł w naszym domu. Tym razem w odsłonie młodzieżowej, chociaż moja osiedlowa biblioteka wrzuciła tę książkę od razu do działu fantastyki dla dorosłych, nie bawiąc się w subtelności. Wybaczam, bo książka faktycznie nadaje się raczej dla tej starszej młodzieży, mimo że główny bohater ma zaledwie siedem lat. W mojej pamięci chyba na długo pozostanie opis wyciągania robaka z dziury na spodzie stopy i nawijania go na pęsetę...

Gaiman nie jest pisarzem, który stosuje grozę dla samego delektowania się nią. "Ocean na końcu drogi" mimo kilku drastycznych opisów nadal pozostaje dowodem na to, że autor lubi książki z przesłaniem. Na dodatek ta konkretna jest jego osobistą retrospekcją, mimo że odżegnuje się od bezpośrednich nawiązań do własnego dzieciństwa. Niekwestionowany talent narracyjny Gaimana pozwala mu zbudować fabułę opartą wyłącznie na jednym wątku, a mimo to poruszającą, trzymającą w napięciu, mądrą i poetycką. Przenosimy się w okolice Londynu połowy dwudziestego wieku, gdzie w wyniku samobójstwa popełnionego przez przypadkowego człowieka, budzą się złe moce. Towarzyszymy zmaganiom kilkulatka, który wbrew swej woli staje się pośrednikiem między światem rzeczywistym a nieprzewidywalną rzeczywistością duchów, widziadeł i zjaw. Na nieszczęście, ten mroczny świat szturmem zdobywa spokojną przystań rodzinnego domu i jak w "Koralinie" przejmuje kontrolę nad rodzicami. W gruzach legnie wszystko to, co stanowi gwarancję bezpieczeństwa. Pozostaje tylko dom na końcu drogi i trzy kobiety, które nie tylko gotowe są mu pomóc, ale również wiedzą jak to zrobić.

Mottem książki są słowa Maurice'a Sendaka: "Bardzo dokładnie pamiętam swoje dzieciństwo... Wiedziałem wówczas straszne rzeczy. Ale wiedziałem też, że nie mogę pozwolić, by dorośli się zorientowali, że wiem. To by ich przeraziło".
Gaiman swojemu bohaterowi serwuje podobny scenariusz. Naraża go na śmiertelne niebezpieczeństwa, traumatyczne przeżycia i mrożące krew w żyłach sytuacje, aby pokazać, że nawet najsłodsze dzieciństwo nie jest wolne od mrocznych wspomnień i doświadczeń.

Przepiękny język książki to zasługa niezrównanej Pauliny Braiter, tłumaczki między innymi Gaimana, Tolkiena i Kinga. Obcowanie z przekładem tak wysokiej klasy, to dodatkowy atut i prawdziwa uczta smakosza.

Prawdziwa bajka

Prawdziwa Bajka
Mikołaj Łoziński i Marta Ignerska
Kultura Gniewu 2013
















"Boję się pokazywać tę książkę dorosłym" - przyznała Marta Ignerska w jednym z wywiadów.
Boję się, że dorośli nie pokażą tej książki dzieciom - pomyślałam sobie, po pierwszym czytaniu.

"Prawdziwej bajki" nie widać w księgarniach, mało jej w blogowych recenzjach, nie błyszczy na empikowych wystawkach. I w sumie nie dziwię się, bo do póki nie przeczytałam jej od deski do deski, też nie wierzyłam, że to będzie to! Może wina leży po stronie okładki, po której bez pudła można rozpoznać, że narysowała ją właśnie Ignerska, ale jakoś nie przyciąga, nie intryguje. Jest w książce parę rysunków, które według mnie lepiej pasują na przysłowiowy wabik. Nie jestem jednak specem od sztuki. Nie dam też rady opowiedzieć moim dzieciom jakie nawiązania kryją się za ilustracjami, a podobno takie istnieją. (Prosiłabym o mały instruktaż, jeśli ktoś przeczyta i będzie wiedział). Mimo to, czytając, bawiliśmy się świetnie.

Oksymoron zawarty w tytule książki to zapowiedź przewrotnej historii i zabawy konwencją. To zwiastun bycia w innym wymiarze, a jednocześnie tak bardzo tu i teraz. Bo choć widzimy zaledwie geometryczne kształty i ukryte znaki, od razu możemy się domyśleć, że czeka nas jakaś niezwykła przygoda. Rozumienie obrazu z początku nie wydaje się łatwe. Potrzeba chwili, żeby odczytać kod, zinterpretować symbole, połączyć je z fabułą zapisaną w tekście i zanurzyć się w jej łagodnym biegu. "Prawdziwa bajka" to książka drogi, która toczy się ospale za szybą samochodu, jadącego w nieznane. Dwójka bohaterów odkrywa w pewnym momencie, że w swojej podróży mają współpasażera. W wymiarze obrazu jest on małą kropką na dużej stronicy książki, tak jak samochód jest zaledwie kwadracikiem. Mimo swej niepozorności, relacja między pasażerami a kropką intryguje, przejmuje, wzrusza. Nie pada tu wiele słów. Nie ma opisów i dialogów. Tekst pełni funkcję drugorzędną. Naprowadza na właściwy trop, żeby historia mogła toczyć się w obrazach.

Tomek patrzy z niedowierzaniem. Cieszy się, gdy odkrywa tunel, stację benzynową, lusterko, autostradę. Podczas gdy zwykle w trakcie czytania zajmuje się swoimi sprawami, dziś poświęca książce całą  uwagę.