Noah ucieka

Noah ucieka
John Boyne
il. Oliver Jeffers
Zielona Sowa 2016













Ledwie kilka tygodni temu pożegnałam się z "Paksem" Pennypacker, a zaraz w ręce wpadła mi kolejna książka o małym uciekinierze. Mimo że "Noah ucieka" również zapowiada się na książkę drogi, w toku lektury okazuje się, że trudno ją posądzić o takie ambicje. Jednak aby podróż była owocna, przecież wcale nie musi być długa.

Jeśli lubicie książki, które mozolną lekturę nagradzają błyskotliwym zakończeniem, taki właśnie jest "Noah". Tytułowy bohater nie przyciąga uwagi zgrabnie zarysowanym typem postaci, a punkt wyjścia historii nie zdradza zbyt wiele intrygujących informacji z tła wydarzeń. Na początek nie dostajemy zatem zbyt wiele. Główną atrakcją świata przedstawionego stają się niewiarygodne zdarzenia z pogranicza realizmu magicznego, które powoli sączą się do historii, przygotowując czytelnika na niezwykłe spotkanie w baśniowym sklepie z zabawkami. W tej scenerii, jakby żywcem wyjętej z Alicji w Krainie Czarów, rodzi się znajomość i nawiązuje rozmowa, ważna i brzemienna w skutkach.

Struktura książki, rytmiczna i uporządkowana, co i rusz ucieka w retrospekcję, raz ukazując historie z życia chłopca, to znów właściciela tajemniczego sklepiku. Dla mniej wprawionego czytelnika fabuła może okazać się nużąca. Boyne ryzykuje, że czytelnik nie doczeka nagrody w postaci zaskakującego finału, spinającego w całość poszczególne opowiastki z życia bohaterów. Przez większą część książki nie wiemy bowiem dlaczego Noah ucieka i kim jest ekscentryczny starzec, który nigdy nie miał mamy i umiał biegać najszybciej na świecie. Poznanie zakończenia przewartościowuje całą historię i skłania do przyjrzenia jej się od nowa, w zupełnie inny, świeży sposób.

Boyne chwyta się intrygującego, ale jednocześnie trudnego zadania. "Noah ucieka" okazuje się być sequelem historii, która dla większości czytelników jest wręcz kanoniczna. Ryzyko, które ponosi, zwraca mu się z nawiązką. Nie tylko pisze znakomitą książkę, ale również z sukcesem odświeża tradycyjny, utrwalony w świadomości topos.

"Nie proś o więcej niż otrzymałeś" - mówi starzec do Noah, które to zdanie stanowi prawdopodobnie główne przesłanie książki, a mnie każe podejrzewać, że być może zbieżność imion z archetypicznym budowniczym arki nie jest przypadkowa. Wchodzę tym samym na kolejny poziom odniesień kulturowych. Charakteryzująca biblijnego Noego pokora i ufność, a także samo znaczenie imienia - "przynoszący spokój" - każą głębiej szukać odniesień, którymi książka Boyne'a naszpikowana jest po krawędź kartki.

Mimo wymagającej wiele uwagi narracji, "Noah ucieka" jest bardzo lekki i subtelny w sposobie przekazania przesłania. Mentorski ton, Boyne z sukcesem zastąpił wymownym zakończeniem, które obywa się bez dodatkowego komentarza.

Boże Narodzenie 2016

19 książek bez których zima nie byłaby zimą a Święta Świętami złożyło się na naszą książkową choinkę. Uwierzcie, że gdy rozłożyliśmy wszystkie na podłodze, drzewko było naprawdę imponujących rozmiarów. Może nawet większe od naszej żywej choinki, która jeszcze cierpliwie czeka na którymś z pobliskich iglastych straganów. I nie chodzi o to, że musicie mieć dokładnie te tytuły, żeby dopełnić świątecznego nastroju. Znajdźcie 19 własnych zimowo-świątecznych książek, a może 25 lub 40, ewentualnie tylko tę jedną i cieszcie się radosnym, adwentowym oczekiwaniem. Niech Święta przyniosą Wam radość, pokój oraz dużo czasu na czytanie.


Wanda Chotomska, "Dziesięć bałwanków"
Tove Jansson, "Zima Muminków"
Małgorzata Musierowicz, "Noelka"
Lucy Cousins, "Maisy's Snowy Christmas Eve"
Julia Donaldson, "Stick Man"
Zofia Stanecka, "Basia i Boże Narodzenie"
Astrid Lindgren, "Boże Narodzenie w Bullerbyn"
India Desjardins, "Wigilia Małgorzaty"
Raymond Briggs, "The Snowman"
Jean-Luc Fromental, "365 pingwinów"
Michael Bond, "Paddington i świąteczna niespodzianka"
Lotta Olsson, "Wierzcie w mikołaja"
Sven Nordqvist, "Gość na Boże Narodzenie"
Markus Majaluoma, "Tato, kiedy przyjdzie Święty Mikołaj?"
Jujja Wieslander, "Wigilia Mamy Mu i Pana Wrony"
Elsa Beskow, "Zimowa wyprawa Ollego"
Nick Butterworth, "Mroźna noc"
Sven Nordqvist, "Niezwykły Święty Mikołaj"
opr. zbior., "Moja pierwsza biblia"

Chichotnik

Chichotnik, czyli księga śmiechu i uśmiechu
wybór: Barbara Gawryluk
il. Elżbieta Wasiuczyńska, Dorota Nowacka
Wydawnictwo Literackie 2016















Powiało świeżością na półce z poezją dla dzieci. Obudziła się nadzieja. A przecież nie od wczoraj zgrzyt zębów na widok oprawy graficznej psuje przyjemność czytania wierszy. Nie od wczoraj obiecuję sobie, że będziemy czytać więcej, a potem z zażenowaniem odkładam na bok kolejny napotkany zbiorek. "Chichotnik" daje nadzieję, że coś się zmieni na lepsze. Zaskakujące, bo ten promyk nadchodzi z dość nieoczekiwanej strony, mając na uwadze, że Wydawnictwo Literackie nie jest oficyną kojarzącą się wprost z literaturą dla dzieci. Być może to zaledwie przedświąteczny lep prezentowy, nęcący nazwiskami znanych i lubianych, ale jakże przyjemny i krzepiący.

Mimo bardzo wyszukanej wizualnej oprawy, "Chichotnik" jest książką przystępną, nie tworzącą niepotrzebnych barier. Duet Wasiuczyńska - Nowacka wykonał doskonałą robotę, oferując oryginalne, pomysłowe, świetnie wystylizowane ilustracje, perfekcyjnie skomponowane z tekstem wierszy. Nie ma w nich miejsca na przesadę czy manierę. Elżbieta Wasiuczyńska pokazuje nowe, intrygujące, papierowe oblicze, które nie poddaje się banalności i schematyzmowi, a jednocześnie kusi dobrze znanymi motywami. Za jej przyczyną papier nabiera trójwymiaru i wychodzi ze stron pod postacią przestrzennych instalacji, które sfotografowane nadal bezbłędnie imitują autentyczne modele.

W tym lukrze stosunkowo najsłabiej wypada sam temat przewodni zbioru. Jak się można domyśleć, kluczem jest tu humor, rozumiany jednak tak szeroko, że czasem naprawdę z trudem dostrzegam jego wyraźny zarys. Nie jest to bynajmniej satyra, jak można by wnioskować z tytułu. Humor, który tu spotykamy, jest dość powszechnie reprezentowany w większości poetyckich utworów dla najmłodszych. Wydaje się, że nie stanowi jako takiego wyróżnika, że autorka stosuje go wyłącznie jako sprytny wytrych, chroniący przed banalnym i nic nie mówiącym tytułem "Wiersze dla dzieci". Zresztą to zarzut nie tylko do warstwy tekstowej. Strona graficzna również bez specjalnego zaangażowania odnosi się do tytułu zbioru.

Barbara Gawryluk miała ponadto dość ambitny plan usatysfakcjonowania każdego czytelnika i umieszczenia w książce zarówno wierszy opatrzonych jak i zupełnie nieznanych. Mam silne wrażenie przypadkowości, która towarzyszy doborowi utworów, ale w sumie można się tego spodziewać po antologii, która gromadzi twórców tak różnorodnych. Od Fredra do Frączek mija przecież dwieście lat! "Chichotnik", mimo pewnych niedociągnięć, ostatecznie broni się jako zbiorek poetycki, dzięki wysmakowanym ilustracjom i plejadzie znanych pisarzy. Bezsprzecznie czuję jednak spory niedosyt i oczami wyobraźni widzę całą serię podobnych chichotników, podróżników, rzeczowników, miastowników a nawet limeryków czy innych wyliczanek, byle w równie kunsztownej oprawie graficznej.








Ilustracje pochodzą ze strony internetowej wydawcy.

A niech to czykolada!

A niech to czykolada!
Paweł Beręsewicz
il. Piotr Fąfrowicz
Wydawnictwo Stentor 2011

III miejsce w kategorii książek dla młodzieży w wieku 10–14 lat w II Konkursie Literackim im. Astrid Lindgren









"A niech to czykolada!" stoi na naszej półce od pięciu lat. Najstarsza, będąc w trzeciej klasie podstawówki, stawiała z nią pierwsze kroki w zaawansowanej intelektualnie lekturze, kilka lat później czytaliśmy ją na głos Tomkowi. Dla obojga okazała się książką ważną i budzącą miłe wspomnienia, o czym przekonałam się, gdy na hasło: <Kupiłam bilety na przedstawienie "A niech to czykolada!">, oboje zareagowali szczerym entuzjazmem.

Myślę, że wtedy jeszcze nie socjologiczne mechanizmy, stanowiące drugie dno historii, ale świetnie zbudowana baśniowa narracja przesądziła o naszym domowym sukcesie tej książki. Lep historii jest zaiste bardzo silny. Jest nim tajemnicza Zyliria, której mieszkańcy dzielą czas pomiędzy zjawienia, czyli chwile kiedy zagadkowa ręka w kraciastej rękawicy spuszcza im z nieba rzecz w rozmiarze kingsajz i pustki, kiedy rzecz znika i pozostaje im tylko robienie zakładów dotyczących kolejnego zjawienia. Kraina i ręka zdają się trzymać obywateli w jakimś niecnym szachu, planując rytm ich codziennego życia, sterując ich namiętnościami, a nawet pośrednio decydując o noszonych przez nich imionach. Gdzieś w tym wszystkim swoje pięć minut ma również inny motyw, pewna zyliryjska legenda, której nikt nie traktuje poważnie. Okazuje się jednak, że bagatelizowanie jej może przynieść nieodwracalne skutki.

"A niech to czykolada!" to książka wyzwanie, intelektualna uczta dla czytelnika w każdym wieku, a przy tym duża literacka przyjemność. Odnoszę wrażenie, że Beręsewicz osiągnął w niej szczyt atencji jaką autor może obdarzyć odbiorcę i apogeum zaufania w jego intelektualną sprawność oraz wrażliwość. Otrzymaliśmy dzięki temu tekst, który nie nudzi się nawet po kilkukrotnym czytaniu, mimo że przewrotność zakończenia przestaje być już dla nas tajemnicą.

Spektakl w teatrze Baj bardzo wiernie odwzorował historię i był świetną okazją do odświeżenia fabuły, chociaż w tym jednym momencie żałowałam, że lekturę i efekt zaskoczenia mamy już za sobą. Przedstawienie miało przy tym wyraźną cezurę. Pierwszy akt, w pełni lalkowy, wyraźnie bardziej aluzyjny i symboliczny, różnił się znacznie, od drugiego - aktorskiego, kawa na ławę wykładającego kulisy wydarzeń poprzedniego. Być może jednak teatr rządzi się własnymi prawami i nie może wypuścić widza bez upewnienia się, że zrozumiał sens przedstawienia. Po więcej szczegółów odsyłam do książki i oczywiście do Teatru. Nakład już wyczerpany, ale zapewniam, że warto poszperać.