Chłopiec na szczycie góry

Chłopiec na szczycie góry
John Boyne
tł. Tomasz Misiak
Wydawnictwo Replika 2017










Kolejną powieść Johna Boyne'a czytałam jak książkę autora, który dał się już dobrze poznać. W Polsce ukazały się dotąd trzy jego powieści dla dzieci i młodzieży: "Chłopiec w pasiastej piżamie", "Lekkie życie Barnaby'ego Brocketa" i "Noah ucieka". Boyne nie jest moim ulubionym pisarzem, jego książki darzę zróżnicowaną sympatią, ale czytam go za każdym razem z uwagą, doceniając, że w zalewie bylejakości ciągle ma coś ciekawego do powiedzenia. Niestety często robi to po trupach. Bez zastanowienia dąży do realizacji założonej z góry tezy, subtelności często pozostawiając poza kręgiem swoich głównych zainteresowań.

W "Chłopcu na szczycie góry" powraca do tematyki wojennej. Brawurowo osadza akcję książki w słynnej rezydencji Adolfa Hitlera - Berghof. Za sprawą głównego bohatera, niepostrzeżenie wchodzimy w bezpośrednie otoczenie Führera. Fascynująca, niepokojąca atmosfera sączy się niespiesznie, pokazywana z perspektywy kilkuletniego chłopca, przygarniętego przez ciotkę - gospodynię z Bergofu. Boyne ostrożnie, ale sugestywnie kreśli postać Pierrota i jego potężną przemianę z wrażliwego paryskiego dzieciaka, wcześnie osieroconego przez rodziców, w bezwzględnego żołnierza Hitlerjugend - Pietera, dla którego wierność Rzeszy jest wartością absolutną.

Na przykładzie Pierrota-Pietera, Boyne zdaje się chcieć naszkicować charakterystykę każdego przeciętnego Müllera czy Wolfa, który daje się wciągnąć w wojenną propagandę Niemiec, zafascynować postacią Hitlera, a w efekcie traci swoją tożsamość, zaprzepaszcza człowieczeństwo i ludzkie odruchy. Boyne, podobnie jak w "Noah ucieka", i tym razem za pomocą imienia bohatera, odwołuje się do archetypów, ponadto czasem wręcz nachalnie tłumaczy oczywistości, jakby bał się, że nieuważnemu czytelnikowi umknie jakiś aspekt jego przekazu oraz wciąga czytelnika w moralną ocenę wydarzeń i postaci. Jednocześnie wydaje się nie zauważać, że jego bohater szyty jest bardzo grubymi nićmi. Nie jest autentyczny ani jako nad wiek dojrzały czterolatek, ani zdezorientowany piętnastolatek, nie potrafiący trzeźwo ocenić sytuacji.

Z punktu widzenia młodego czytelnika, moralna ocena, do której zachęca Boyne, mimo wszystko mogłaby okazać się trudna. Boyne cały czas pokazuje tylko jedną perspektywę wydarzeń. Prawdopodobnie, jakby w obawie przed byciem źle zrozumianym, dorzuca przyciężkie zakończenie, które psuje ciekawy efekt niedopowiedzenia, w atmosferze którego wydajemy się już żegnać z bohaterem.

W Polsce "Chłopiec na szczycie góry" został zaklasyfikowany przez wydawcę jako książka dla dorosłych. Tymczasem zastosowane niedopowiedzenia, dość silny dydaktyzm i młody bohater sugerują jednak młodszego odbiorcę. Swobodnie można ją podsunąć oczytanemu dwunastolatkowi, który nie boi się wzruszeń. Jakby bowiem nie patrzeć, "Chłopiec na szczycie góry" to książka mocna. A gdyby nie łagodzące zakończenie, nawet bardzo mocna.

TEK. Nowoczesny jaskiniowiec

Tek. Nowoczesny jaskiniowiec
Patrick McDonnell
Wydawnictwo Kinderkulka 2017
















To chyba pierwszy tablet, od którego nie trzeba odganiać dzieci. Zdjęcie na pewno nie przekaże wam jak bardzo design tej książki upodabnia ją do elektronicznego gadżetu. Czarny, gruby, błyszczący karton okładki z charakterystycznym środkowym przyciskiem. Boczna krawędź idealnie dopasowana kolorem do okładki zlewa się z nią w całość, tworząc zwarty kształt. Na wyklejce miejsce do wklepania kodu, a na każdej stronie wskaźniki naładowania baterii i sygnału wifi. Czarny margines pozwala na chwilę zapomnieć, że mamy do czynienia ze zwykłą książką. Design to niewątpliwie ogromny jej atut.

Jednak mieszane uczucia dotyczące samej historii nie opuszczają mnie, mimo wielokrotnego czytania, samotnie i z Sadzonką. Treść jest zdecydowanie tym słabszym ogniwem, które zaprzepaszcza potencjał tkwiący w niebanalnej formie. Sympatyczny skądinąd pomysł na bohatera-jaskiniowca uzależnionego od elektroniki gubi się głównie w braku konsekwencji i lekko wymuszonym poczuciu humoru. Kultura masowa przyzwyczaiła nas niestety, że spotkanie człowieka z dinozaurem nie jest niczym dziwnym, ale nie lubię kiedy ten mit powiela się bez potrzeby, utrwalając go skutecznie w pamięci małych i dużych. Książka nie aspiruje wprawdzie do bycia źródłem naukowym, ale z drugiej strony nie równoważy braków formalnych wyjątkowym pomysłem na dowcipną fabułę. Żart czai się za rogiem, ale pokazuje się tylko czasami. Urzekł mnie pomysł by Internet pojawił się na świecie przed wynalezieniem ognia. Podobnie imiona dinozaurów wymyślone na własny użytek przez zapominalskiego Teka, naprawdę podnoszą do góry kąciki ust, ale już w drugiej części książki, gdy bohater na stałe traci zasięg, historia całkiem się banalizuje i nie przykuwa uwagi niczym więcej, poza lekkim dydaktycznym smrodkiem.

Zastanawiam się przy tej okazji na ile zamysł odciągnięcia uwagi czytelnika od gadżetów i pokazania, że świat realny ma wiele do zaproponowania w ogóle się sprawdza. Czy przypadkiem atrakcyjne skojarzenie z iPadem nie działa na korzyść elektroniki, a nudnawe zakończenie nie udowadnia, że z tabletem Tek był o wiele atrakcyjniejszym bohaterem niż bez niego? Dla mnie "Tek" zdecydowanie mógłby wygrać doroczny konkurs na książkę-zabawkę, ale w konkurencji na przemyślaną, pomysłową fabułę stałby gdzieś na szarym końcu. Krótkotrwały zachwyt moich dzieci potwierdza, że książka wygrywa głównie pierwszym wrażeniem, a traci przy dłuższym poznaniu.

Wilki z Nowego Meksyku

Wilki z Nowego Meksyku
William Grill
Kultura Gniewu 2017
















Po świetnej, obsypanej nagrodami "Wyprawie Shackletona" spodziewałam, że "Wilki z Nowego Meksyku", kolejna książka Williama Grilla, zaprezentuje podobny poziom. Doskonale skonstruowana narracja, oryginalny styl ilustracji i architektura książki, wreszcie wyważone stopniowanie emocji i bezbłędne operowanie faktami - opowieść o szalonej, podbiegunowej wyprawie była naprawdę angażującą i satysfakcjonującą lekturą. "Wilki z Nowego Meksyku" nie mogły okazać się gorsze. Faktycznie, Grill po raz kolejny powtórzył swój sukces, pytanie tylko czy nadal można nazywać go sukcesem?

"Wilki z Nowego Meksyku" nie odbiegają od standardów, do których autor przyzwyczaił nas swoją debiutancką powieścią graficzną. Znowu pojawia się niezłomny bohater, tym razem zwierzęcy, historia trzyma w napięciu, choć mówi zaledwie tyle ile jest niezbędne. Stworzone za pomocą kredek, ustawione niekiedy w długie sekwencje rysunki, z powodzeniem uzupełniają tekst. Grill potwierdza, że jest wizjonerem powieści graficznej - stosując symetrię ujmuje przemyślanym projektem rozkładówek, swobodnie przechodzi od ogółu do szczegółu, koncentruje się równie skutecznie na konkrecie jak i nastroju.

Oparta na faktach historia, która zainspirowała Grilla do napisana "Wilków z Nowego Meksyku" cofa czytelników w czasy Dzikiego Zachodu. Opowieść o losach osławionej watahy wilków i jej niezłomnego przywódcy - Lobo budzi szczere, silne emocje, uczy wrażliwości na cierpienie zwierząt, wzrusza, daje do myślenia. Grill nie potępia w jednoznaczny sposób bezwzględnych łowców wilków, jest raczej uważnym reporterem niż komentatorem opisywanych zdarzeń.

Cały czas jednak nie mogę pozbyć się wrażenia, że autor "Wyprawy Shackletona"skopiował sukces swojego debiutu. "Wilki z Nowego Meksyku" sprawiają wrażenie podstawionych pod ten sam schemat i mimo że jest to mistrzowska robota, towarzyszy mi męczące wrażenie wtórności. I pewnie uznałabym to za celowy  i usprawiedliwiony zabieg, gdyby obie książki były powiązane w ramach jednej serii. Boję się, że niedługo prawdziwe może stać się stwierdzenie: jeżeli znasz jedną książkę Willama Grilla, to tak jakbyś znał wszystkie. Boję się, a jednocześnie czekam w napięciu, że talent młodego twórcy opuści bezpieczny ląd i wypłynie na szerokie wody. To może być fascynująca wyprawa.




 żródło il.: www.alejakomiksu.com

Ruchome kartonówki Kubašty

Czerwony Kapturek & Jaś i Małgosia
Vojtěch Kubašta
Wydawnictwo Entliczek 2017












Wydawnictwo Entliczek zrobiło mi ogromną przyjemność przywracając do życia ruchome kartonówki Kubašty. Dla mnie i dla dużej części mojego pokolenia po prostu kultowe. Zachowałam jeszcze spory komplet tytułów, ale ich mizerny stan od razu rzuca się w oczy. Nie przez przypadek, zacni staruszkowie zostali przeze mnie obsadzeni w głównych rolach wspominkowej serii wortalu Ryms - Klub Osobników Czytających. Pop-upy Kubašty traktujemy w domu jak obiekty muzealne. Większość ruchomych elementów utraciła swoją funkcję, a taśmy klejące, którymi były tymczasowo podklejane, wyschły i wiszą smętnie tu i tam. Usunięcie ich grozi powstaniem jeszcze większych spustoszeń niż pozostawienie ich na miejscu.

Entliczek opublikował póki co dwa tytuły. "Czerwonego Kapturka" nie znałam, za to "Jaś i Małgosia" dostarczył mi i Sadzonce sporo materiału do studiów porównawczych. ;) Paulina na blogu Poczytaj dziecku wspominała, że edycji poszczególnych bajek było mnóstwo. Różniły się okładkami i liczbą rozkładówek, a my sprawdziłyśmy, że również treścią. Sadzonka była zaskoczona, że Baba Jaga zaprasza do pieca zależnie od wersji Jasia lub Małgosię. Pojawiły się też większe różnice: w starszym tekście dzieci niosą koszyk z jedzeniem dla taty drwala, w nowszym, wspólnie z ojcem idą do lasu, drwal pracuje, oni zbierają maliny. Ilustracji, które widzicie poniżej nie znajdziecie w wydaniu Entliczka.








Spodziewam się, że dla wielu współczesnych rodziców stylistyka liczącego sobie ponad 60 lat "Czerwonego Kapturka", czy nieco młodszego "Jasia i Małgosi" może wydać się przestarzała i mało atrakcyjna. Nie zdziwię się nawet, kiedy padną zarzuty o kicz i brzydotę. Kanony piękna zmieniają się i Kubašta z pewnością nie jest artystą dzisiejszych czasów. Będę się jednak upierać, że warto dać mu szansę. Samo obserwowanie, jak dzieci momentalnie zatapiają się w ten trójwymiarowy świat, warte jest wygospodarowania dla nowej kolekcji Entliczka nieco miejsca na półce.