Pokazywanie postów oznaczonych etykietą starość. Pokaż wszystkie posty
Pokazywanie postów oznaczonych etykietą starość. Pokaż wszystkie posty

12/30/2023

Uciekinierzy


 Uciekinierzy, Ulf Stark, il. Kitty Crowther, tł. Katarzyna Skalska, Zakamarki 2023.

"Uciekinierzy" – ostatnia z powieści Ulfa Starka ukazała się w rok po jego śmierci. Kontynuacja świetnej, na poły autobiograficznej trylogii osadzonej w podsztokholmskim Stureby zamyka serię subtelną opowieścią o odchodzeniu. 

Prostota, humor, wzruszenie nie sposób przecenić ogromnej staranności z jaką Ulf Stark stworzył dziecięce opowiadania, których bohaterem jest on sam i jego rodzina. Autofikcja – łączenie fikcji literackiej z materią osobistych doświadczeń autora stało się paliwem do powstania książek, które bardzo wnikliwie badają przestrzeń między teraz a wtedy, między dorosłym autorem a dorastającym Ulfem. Jako fanka serii dostrzegam w niej przede wszystkim dużą dozę szczerości, która nie opiera się na szczegółowym dociekaniu, co jest prawdą, a co nie, ale na świetnym zobrazowaniu perspektywy, emocji i doświadczeń młodego chłopaka. Dziecięcy narrator towarzyszy bohaterowi w bardzo naturalny sposób, jednocześnie dorosły autor rzuca na historię cień trafnej refleksji.

"Uciekinierzy" w piękny i finezyjny sposób mierzą się z tak lubianą przez skandynawskich autorów relacją między wnukiem a dziadkiem. Napisana ze swadą, niepozbawiona szelmowskiego mrugnięcia okiem do czytelnika historia wykradzenia dziadka z domu opieki i zabrania do domku na wyspie, staje się pretekstem do opowiedzenia o tym, co w życiu najważniejsze. Śmiech i łzy wzruszenia mieszają się w doskonałej proporcji. Pozostaje też miejsce na subtelne niedopowiedzenie, które tworzy przestrzeń do własnej refleksji.

Książce towarzyszą charakterystyczne ilustracje Kitty Crowther (znanej polskim czytelnikom z picturebooków od Wydawnictwa Dwie Siostry). Narysowane w stu procentach kredkami, w nieco przerysowany sposób ukazują ludzką fizjonomię. Cienkie wielokolorowe pasma, tak typowe dla stylu ilustratorki, przenikają się z mrocznymi cieniami. Ilustracje idealnie dopełniają napisane słowem słodko-gorzkie obrazy ludzkich relacji.

 

  • Magiczne tenisówki mojego przyjaciela Percy'ego


 

10/24/2017

Dom, który się przebudził


Dom, który się przebudził, Martin Widmark, il. Emilia Dziubak, tł. Marta Dybula, Mamania 2017



Przed nami książka, która swoją okładką kusiła czytelników już od dobrych kilku miesięcy. Tu i ówdzie w Internecie pojawiały się zdjęcia oryginalnego wydania, drugiego po "Tyczce w Krainie Szczęścia" owocu współpracy utalentowanej polskiej ilustratorki i bestsellerowego szwedzkiego pisarza. Czekaliśmy w napięciu.


Oczekiwanie było tym bardziej nerwowe, że w moim przypadku "Tyczka w Krainie Szczęścia" okazała się być czytelniczym rozczarowaniem. "Dom, który się przebudził" mógł potwierdzić, że Martina Widmarka cenię jedynie za świetne książki detektywistyczne lub zmazać pierwsze wrażenie i stać się książką na miarę swoich twórców.

Emilia Dziubak szybko potwierdziła, że jest bezkonkurencyjną malarką nastrojów, reżyserką światła i twórczynią alegorii. Na jej poziomie artystycznym można polegać i choć wielokrotnie przekonałam się, że lepiej czuje się w tematyce szeroko rozumianych stworzeń niż ludzi, Ilustracje"Domu" wizualnie zachwycają i budują atmosferę książki. Zaczęła mnie jednak dręczyć pewna zgoła inna wątpliwość. Zauważyłam, że layout książki bardzo wyraźnie tworzy barierę między rysunkiem a tekstem, sprawia, że oba składowe elementy książki nie są sobie przyjazne i odstawiają się wzajemnie na margines. Najwyraźniej czuć ten dystans w przypadku bardzo ciemnych ilustracji i jasnych stron, złamanych odrobinę przez efekt postarzenia. Ilustracje nie zapraszają tekstu do środka, co sprawia, że traci na tym gra światła, zepsuta przez kontrast z jasnymi marginesami stron.

Tymczasem tekst książki to zupełnie nowe otwarcie w stosunku do "Tyczki w Krainie Szczęścia". Obie historie nie mają punktów stycznych i można je czytać niezależnie. "Dom, który się przebudził" przypomniał mi "Wigilię Małgorzaty" Indii Desjardins, choć fabuła jest nieco prostsza, skoncentrowana na starym człowieku, jego nawykach i siatce wspomnień, która go oplata. Narracja broni się lepiej niż "Tyczki", jest spójna, choć brakuje jej decydującego momentu zwrotnego, nadającego ton całej historii. Pozostaje pewne rozczarowanie i jednak poczucie płytkości, które ciężko pokryć śmiechem czy nawet wzruszeniem.

Rozczarował mnie również przekład. Zaufanie do tłumaczki (Marta Dybula przygotowała przekład całej serii o Duni wydanej przez Zakamarki) skłoniło mnie do zastanowienia, czy to może nie wina tekstu oryginalnego, że narracja nie jest płynna lecz chropowata i odciągająca uwagę od meritum.

Poza wrażeniami estetycznymi niewiele z książki pozostaje z czytelnikiem na dłużej. Jednak jeśli cenicie ilustracje Emilii Dziubak, zajrzyjcie do "Domu, który się przebudził". Choćby miała to być jednorazowa wizyta.





10/01/2013

Chusta babci


Chusta babci
Åsa Lind
il. Joanna Hellgren
Zakamarki 2013
















Na początku powinnam się przyznać: po pierwszym czytaniu "Chusty babci" nic nie zrozumiałam. Zaczęłam kartkować książkę w tył i w przód, sprawdzać czy czegoś nie przeoczyłam, może kartki się skleiły, może umknęła mi jakaś metafora. Nic z tego. Książka uparcie nie chciała zdradzić żadnej skrywanej tajemnicy. Odłożyłam ją na bok z rozczarowaniem.

Za drugim razem przeczytałam "Chustę babci" razem z Tomkiem. To wtedy zdołałam zrozumieć jej sens i wczuć się w atmosferę. Z uwagą patrzyłam jak sześciolatek radzi sobie z tym tematem. Nie poszło mu łatwiej niż mnie. Odniosłam wrażenie, że emocje, które zwłaszcza dziecku powinny towarzyszyć przy lekturze książki tak mocno nacechowanej uczuciami, zupełnie go ominęły. Śmierć, choroba, samotność dzieci, niezrozumienie wzbudziły zainteresowanie, ale, podobnie jak i mnie podczas pierwszego czytania, potraktowały raczej łagodnie. Zaskoczył go świat wyobraźni stworzony za frędzlami chusty, samotna wizyta na balkonie i odważny pomysł zabarykadowania się w łazience, jednak to co schowane na dnie opowieści, pozostało jakby niezauważone.

Nie wiem dlaczego liczyłam na historię jak spod pióra Piji Lindenbaum. To nieuzasadnione oczekiwanie stało się przyczyną mojej interpretacyjnej porażki. Tymczasem "Chusta babci" to poetycka opowieść o zadawaniu pytań i szukaniu odpowiedzi. Tło wydarzeń stanowi choroba babci oraz sposób w jaki z tą sytuacją radzą sobie dorośli. Autorka dzieli świat na dwie części, ten pod chustą i ten poza nią. W środku wszystkiego tkwi chora babcia, która stanowi punkt odniesienia dla wszystkiego, co dzieje się w książce. Okazuje się, że perspektywa rychłej śmierci babci paraliżuje dorosłych i wprowadza chaos. Tymczasem dzieci nieświadome tego co się dzieje, instynktownie czują powagę chwili. Szukają swojej własnej drogi wśród nieuporządkowanych emocji dorosłych. Znajdują ją pod chustą, a potem w rozmowie z babcią.

Nie jestem pewna czy metafora pustych donic z ziemią, szerokich wód Oceanu Spokojnego, motyli i szpilek może poruszyć kilkulatka? Czy "Chusta babci" to książka dla dzieci, czy raczej gorzki wyrzut sumienia przygotowany z myślą o rodzicach? Jakkolwiek głębokie byłyby pokłady symboliki, sedno i największa wartość tej książki nie tkwią w jej fabule, ale w atmosferze, w zetknięciu dziecięcej nieświadomości z dorosłą paniką i poczuciem bezradności wobec nieuchronnej śmierci. Być może niewielu dzieciom dane będzie w pełni wczuć się w tę atmosferę, bo jest ona dostępna chyba jedynie dla tych, którzy ze stratą bliskich zetknęli się osobiście. To jednak nie umniejsza wartości "Chusty babci".

9/27/2013

Świat według dziadka


Świat według dziadka
Zofia Stanecka
il. Bogna Pniewska
Wydawnictwo "W drodze" 2013
















Nie czekając na towarzystwo zajętych swoimi sprawami dzieci, jednym tchem przeczytałam "Świat według dziadka". Nie ukrywam, że oczekiwałam na tę jesienną premierę z dużym zainteresowaniem. Raz, że książkę napisała Zofia Stanecka i nie zrobiła tego w duecie z Marianną Oklejak, dwa, że bardzo lubię książki o starości.

 I znowu wraca "Lato Stiny", "Linnea w ogrodzie Moneta", "Czy umiesz gwizdać Joanno?" oraz cała reszta skandynawskich książek o dziadkach i wnukach, ale tym razem w polskim wydaniu. Cieszy mnie to ogromnie, ponieważ Zofii Staneckiej świetnie udaje się wejść w klimat trudnej relacji międzypokoleniowej i nazwać po imieniu to, co w tej relacji bywa trudne. Nie raz mówiło się już o tym, że polscy autorzy dla dzieci bywają zanadto górnolotni, a za mało bezpośredni, że nie umieją mówić o sprawach bliskich dzieciom w sposób, który odzwierciedla ich myślenie. Stanecka staje na wysokości zadania i buduje narrację wokół takich wątków, które są istotne dla dzieci: atrybuty starości (laska czy sztuczna szczęka), niedołężność, zapach, choroba. Z satysfakcją stwierdzam, że udaje jej się nie tylko świetnie poprowadzić narrację, ale ustrzec się schematów, którymi tak chętnie operuje, pisząc książki o Basi. Wprawdzie nie zawsze i nie do końca rozumiem cel bajkowych zdarzeń (np. laska, z której wyrasta drzewo), ale doceniam, że posługując się nimi udało jej się w sposób subtelny opowiedzieć również o doświadczeniu śmierci.

"Świat według dziadka" to książka nie tyle o starości, co o dziecku doświadczającym kontaktu ze starością. Wyraźnie czuć, że Stanecka nie waha się sięgnąć do najdalszych zakamarków pamięci, by wydobyć z niej to, co stanowiło sedno jej doświadczenia starości, gdy była małą dziewczynką. Autorka zdradza, że inspiracją do powstania książki była jej relacja z dziadkiem i Ireną Jurgielewiczową - przyjaciółką rodziny. Pokazuje, że przyjaźń ze starszą osobą pozwala na swobodę relacji, której trudno szukać w kontakcie z rodzicami.

Mam nadzieję, że książce nie zostanie przyklejona żadna łatka, z powodu tego, że wydało ją katolickie Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów "W drodze". Zofia Stanecka od lat związana jest z warszawskim środowiskiem ojców Dominikanów, a mimo to w dotychczasowej twórczości nigdy nie zdradziła się ze swoim światopoglądem. "Świat według dziadka" również nie wykracza poza ramy książki uniwersalnej. Odejście dziadka opisane w ostatnich akapitach nie ma w sobie nic z eschatologicznej wizji chrześcijańskiej. Młodsze dzieci mogą nawet nie zauważyć metafory jaka kryje się za opisanymi wydarzeniami. Ci, którzy odczytają ją w pełni, mają szansę przekonać się, że śmierć przynosi spokój, radość i nadzieję...

7/12/2013

Tonja z Glimmerdalen


Tonja z Glimmerdalen
Maria Parr
Dwie Siostry 2013
















"Jestem wściekła na Tonję z Glimmerdalen" - odpowiedziałam, kiedy mąż po dwóch tygodniach wspólnej rodzinnej lektury zapytał mnie, jak mi się podobało. Jestem wściekła, choć to świetna książka i chciałabym mieć ją na własność. Prawdą jest, że zanim wypożyczyłam ją z biblioteki, nie spojrzałam, że rekomendowana jest dla dzieci powyżej 8 lat. Co z tego, jak nawet na mnie zrobiła piorunujące wrażenie. Chyba nawet większe niż na 5-letnim Tomku. Bo nie jest to książka łatwych rozstrzygnięć. Raz nawet rzuciłam nią o stół, nie doczytawszy zdania do końca.

Maria Parr jest świetnie zapowiadającą się norweską pisarką. Mimo młodego wieku przylgnął już do niej przydomek "drugiej Astrid Lindgren". Czy udźwignie ciężar tego tytułu, przyjdzie nam się jeszcze przekonać, ale póki co jej dwie debiutanckie książki zdobyły uznanie czytelników nie tylko w Norwegii. Maria Parr przyznaje, że pierwsze historie zaczęła tworzyć na życzenie trójki młodszego rodzeństwa, które uwielbiało wieczorne opowieści w ich wspólnym pokoju. Dzisiaj autorka nadal spotyka się z dziećmi, na organizowanych w lokalnych szkołach lekcjach literackich. Podobno jest niezwykle otwartą, dowcipną i energetyczną osobą. Pochodzi z zachodniej Norwegii gdzie używa się nowonorweskiego (nynorsk) wariantu języka pisanego. W porównaniu z dialektem bokmål, którym posługuje się około 90 procent Norwegów, jest on słabiej rozpowszechniony. Parr czuje się jednak lokalną patriotką, dlatego swoje książki pisze również w standardzie nynorsk.

Idylliczne klimaty rodem z Bullerbyn to tylko wierzchnia powłoka tego co kryje w sobie "Tonja z Glimmerdalen".
I chyba nie możemy się irytować, tak jak mi się to zdarzyło, że Maria Parr celowo pokazuje świat, który nie jest przewidywalny, ludzi którzy nie są życzliwi i postawy, których nie da się łatwo wytłumaczyć. Nawet mając w ręku książkę dla dzieci. I oczywiście jest to margines na tle dobrych chwil, jakie "mała łobuziara z Glimmerdalen" przeżywa w swoim górskim azylu, pośród najbliższych i przyjaciół. Przyjaciół, którzy mimo że są mili, troskliwi i niezastąpieni również popełniają błędy, za które potem żałują, a czasem wcale nie. I można im mieć to za złe i można pomstować na autorkę, że zechciała piękny świat upstrzyć plamami ludzkich słabości. Bo "Tonja z Glimmerdalen" to książka, w której nie ma białych i czarnych charakterów. Tu dorośli popełniają błędy i nie zawsze umieją się z nich wytłumaczyć. A czasem nawet nie przyjdzie im to do głowy. "To nigdy nie jest wina dzieci" - przypomina uparcie Tonja i te słowa dźwięczą jak dzwon po lekturze książki.

I tylko jednej rzeczy nie mogę wybaczyć Dwóm Siostrom, że do wyjątkowo dobrego tłumaczenia wkradło się całe mnóstwo literówek. Może przy kolejnej tak grubej książce warto oddzielić redakcję od korekty?

7/05/2013

Lato Stiny


Lato Stiny
Lena Anderson
Zakamarki 2013
















Stina i Linnea, Linnea i Stina - te dwa imiona możemy wymawiać jednym tchem, a jeszcze kilka dni temu nie wiedzieliśmy, co, a właściwie kto, je łączy. Lena Anderson, ilustratorka "Linnei w ogrodzie Moneta" przedstawiła nam się z nową książką, tym razem autorską, której bohaterką znowu jest kilkuletnia dziewczynka. To niesamowite, że Skandynawowie tak skutecznie podważają mit, jakoby dziewczynki były gorszymi bohaterkami książek niż chłopcy. Na podręcznej półce leży też "Tonja z Glimmerdalen" Marii Parr, którą czytamy od tygodnia. Entuzjazm Tomka dla obu książek pokazuje jasno, że mity warto jest obalać.
"Lato Stiny" to przede wszystkim książka obrazkowa, utrzymana w fantastycznym wakacyjnym klimacie. Ale jest w niej jeszcze coś, co mnie urzekło. Autorka w uroczy i skuteczny sposób odczarowuje starość i przybliża ją dziecku. Nawet tę trudną, związaną z dziwactwem i niedołężnością. Przyjemnie patrzy się z boku na przyjaźń między główną bohaterką i jej dziadkiem, przez karty książki odczuć można silną więź, która łączy ich, mimo ogromnej różnicy wieku. I nie jest to relacja dominacji, ale bycia razem na równych warunkach. Przywołuję w pamięci Pana Blomkvista w "Linnei", Pettsona, Gunnvalda we wspomnianej już "Tonji", Dziadziusia w "Dzieciach z Bullerbyn". Za każdym razem starość w zetknięciu z młodością nabiera nowej mocy, daje z siebie wszystko to, co dorosły świat uznałby za objaw zdziecinnienia. "Patrz, dziadku!", "Prawda, dziadku?" woła co chwilę Stina, a dziadek za każdym razem z równym zainteresowaniem i uwagą odpowiada "Co ty powiesz...". Dziadek nie jest nauczycielem, ale towarzyszem. Uważnym obserwatorem gotowym być obok i pomagać, jeśli będzie taka potrzeba. Staje mi przed oczami "Pamiętnik Blumki" i korczakowe ABC bycia z dzieckiem. Ile tu wyrozumiałości, otwartości i zaufania.To dzięki tym uczuciom "Lato Stiny" ma w sobie tyle letniego ciepła.

Ps. W ostatniej chwili przed publikacją zauważyłam na pasku odnośnik do tego postu. Nie mogłam się oprzeć, żeby nie zalinkować. :)

4/29/2013

Detektyw Nosek i porywacze















 Detektyw Nosek i porywacze
 Marian Orłoń
il. Jerzy Flisak
 Nasza Księgarnia 1973


 Kryminały dla dzieci zaczynają już wymykać się spod mojej kontroli. Cieszą się niesłabnącą popularnością, więc stale pojawiają się kolejni bohaterowie, tytuły, serie. Gdyby chcieć przeczytać wszystkie, podejrzewam że można by się zamknąć w tym gatunku i nie czytać z dzieckiem nic innego. Z córką zaczynaliśmy od detektywa Pozytywki. Był dosyć odkrywczy w swej formule, bo pozostawiał czytelnikowi możliwość samodzielnego rozwiązania zagadki. Wyzwania intelektualne bywały wprawdzie czasem niedostosowane do wieku odbiorcy, ale i tak bawiliśmy się świetnie. Triumfalny marsz Pozytywki przyhamowała para młodych detektywów z Valleby i odtąd to oni święcą triumfy w naszym domu, przedszkolu i szkole.

Nie trzeba szukać daleko, żeby wymienić jeszcze detektywa Blomkvista (A. Lindgren), Joachima Lisa (I. Fjell), Ture Sventona (A. Holmberg), a z zupełnie świeżych polskich wydań: Pana Jaromira (H. Janisch) i nastoletnią Kiki (B. Krautgartner).

Aż tu nagle, Wydawnictwo Dwie Siostry postanowiło w serii Mistrzowie Ilustracji odświeżyć nam polski kryminał sprzed lat. Szykując się na tę premierę sięgnęliśmy do domowej biblioteczki i wyciągnęliśmy egzemplarz z lat 70. - "Detektyw Nosek i porywacze", czyli drugi tom przygód detektywa Noska. Marian Orłoń jest już autorem właściwie zapomnianym. Nieliczne stare egzemplarze jego książek można znaleźć w antykwariatach i portalach aukcyjnych. Można powiedzieć, że się zdezaktualizowały, nikt już nie chce go czytać. Ale to nie prawda. Przekonają się o tym Ci, którzy sięgną po Orłonia, ale też po Kerna, Wygodzkiego, Bahdaja, Łochocką, Szelburg-Zarębinę. Jest ich wielu. A potem bierzemy, czytamy, odkrywamy i... delektujemy się, bo chcemy więcej. Tak jak wczoraj, kiedy późnym wieczorem skończyliśmy ostatni rozdział detektywa Noska. Przestali się nagle liczyć "Pożyczalscy" z pięknymi ilustracjami Emilii Dziubak i Narnia, najbardziej topowa lektura w grupie przedszkolnej mojego syna. Jedynym celem stała się następna część o przygodach Noska i jego psa Kuby. Aż żal, że tak rzadko zaglądamy do tych starych pożółkłych książek na naszych bibliotecznych i domowych półkach. Inspiracją stają się często wznowienia lub sentyment lat dziecinnych. Tyle literackich odkryć omija nas bezpowrotnie.

"Detektyw Nosek i porywacze" ma w sobie coś, czego próżno szukać w obcojęzycznych kryminałach i współczesnych seriach - specyficzny polski klimat, jak z filmów Stanisława Jędryki. Małe polskie miasteczka, charakterystyczna środowiskowa gwara, wyraźnie podkreślone różnice społeczne. Do tego element realizmu magicznego w postaci gadającego psa i nieskomplikowana intryga tworzą naprawdę interesującą całość.

Na koniec trzeba dodać, że "Ostatnia przygoda detektywa Noska", która już leży na półkach księgarskich, nie jest w istocie ostatnią, ale pierwszą częścią przygód sympatycznego emerytowanego detektywa. Kiedy powstawała, autor nie planował jeszcze kolejnych tomów przygód, dlatego przewrotność tytułu dopiero później nabrała znaczenia. Być może dlatego pojawiło się zbiorowe wydanie dwóch pierwszych opowiadań pod nowym tytułem "Detektyw Nosek, Czarna Broda i porywacze".