8/30/2021

Pajacyk, pestka, śliwka, polano i znów pajacyk

 

Pajacyk, pestka, śliwka, polano i znów pajacyk, Vojtěch Mašek, il. Chrudoš Valoušek, typ. i projekt graf. Juraj Horvath, tł. Katarzyna Dudzic-Grabińska. Centrala 2021. 

"W tej psychodelicznej, popowej, absurdalnej, dowcipnej, satyrycznej książce obrazkowej wszystko jest nieoczekiwane", napisało jury Bologna Ragazzi Award w uzasadnieniu werdyktu. I mimo że nagroda docenia wkład graficzno-edytorski, "Pajacyk" to w istocie książka totalna. Nieoczekiwana i ponadprzeciętna zarówno w warstwie wizualnej jak i tekstowej.

Format oversize, tłoczenia na przyjemnie szorstkiej, papierowej okładce, fluorescencyjna farba drukarska, odważna typografia, wyraźna paginacja, kontrastowe wyklejki. To chyba jedna z najstaranniej wydanych pozycji w mojej biblioteczce. Biorąc pod uwagę spory format, ani przez chwilę nie miałam wrażenia, że ilustracje są przeskalowane, a rozkładówką rządzi chęć zapełnienia pustej przestrzeni. Przeciwnie, wszystko wydaje się perfekcyjnie przemyślane. Bardzo szeroki margines zewnętrzny na stronie rozpoczynającej rozdział, ciekawie kontrastuje z wąskim marginesem zewnętrznym kolejnych stron. Tekst  wyrównany do lewej to kolejny rzadko spotykany zabieg poprawiający czytelność na dużej stronie. "Pajacyk" zachwyca od pierwszego kontaktu i mimo że jego oniryczny nastrój może wydać się nieco zbyt ciężki dla młodego czytelnika, nie sposób odmówić mu wyjątkowości. 

Obie z Najmłodszą (9 lat) wpadłyśmy w tę historię jak w masło, dając się porwać dynamicznej akcji i fabule równie abstrakcyjnej jak warstwa graficzna. Historia w sposób ewidentny nawiązuje do tradycyjnej baśni o Pinokiu. O burzliwych losach pestki, która wyrosła na dorodne drzewo, stała się Polanem a następnie Pajacykiem słyszymy z ust samego bohatera. Obfitująca w nagłe i niewiarygodne zwroty akcji historia, po pewnym czasie zaczyna wzbudzać niedowierzanie nie tylko u słuchającego opowieści Piotrusia, ale również u samego czytelnika. Mimo to Pajacykowi nie rośnie nos, ale z drugiej strony nie przechodzi też spektakularnej przemiany, która wzbudza w nim normalnego chłopca. W książce pojawiają się za to aluzje polityczne (marionetka na prezydenta) i ontologiczne rozkminy, równie zabawne co intrygujące.

Dopełnieniem opowieści o drewnianym bohaterze są awangardowe linoryty Chrudoša Valouška, przygotowane z dużym rozmachem artystycznym, ale również swobodnie rozwijające pomysły i motywy zasugerowane przez autora, Vojtěcha Maška. Sam Valoušek przyznał w jednym z wywiadów, że jest artystą raczej niepokornym i trudno mu zamknąć się w ramach tekstu, z którym pracuje. Nic dziwnego więc, że picture book zaskakuje złożonością, którą można zgłębiać na wielu poziomach. Początkowo zresztą koncepcja artystyczna przygotowywana była pod tłumaczenie oryginalnej historii Collodiego, dopiero później, w wyniku problemów z prawami autorskimi, narodził się pomył zabawienia się motywem Pinokia.

 


 

8/20/2021

Lotta


 Lotta, czyli jak wychować ludzkie stado, Zofia Stanecka, il. Marianna Sztyma, Wydawnictwo Kropka 2021.

Kiedy Zofia Stanecka bierze się za psi temat to musi być dobrze. Testowaliśmy jej zmysł obserwacji w "Basi i pogodzie pod psem", teraz przyszła kolej na "Lottę". I chociaż to typowo psiofilska pozycja, ciepły nastrój i niespieszna fabuła mogą zjednać jej fanów nie tylko wśród psiarzy.

Gdyby nie to, że od roku jestem dumną / wycieńczoną / włączoną do stada / okręconą wokół łapy (nic nie skreślać) posiadaczką psa, na pewno nie byłabym w stanie uwierzyć, że ta książka to niemal dokument na faktach. Co ciekawe, tytułowa Lotta jest autentyczną psicą autorki, a jej zdjęcia można bez problemu obejrzeć na instagramowym koncie Zofii Staneckiej. Pomysł na fabułę polegał na tym, żeby główną bohaterkę osadzić w fikcyjnej rodzinie i na tym tle pokazać jej życie, takie jakim ono było przez ostatnich dziesięć lat. Jeśli ktoś zechce zauważyć, że Lotta nie jest  absolwentką z wyróżnieniem szkoły psiej tresury, będzie miał absolutną rację. Pies jest psi, rodzina niedoskonała jak większość rozkochanych w swoich czworonogach ludzkich stad, a książka życiowa. Charakterem przypomina trochę "Pamiętnik grzecznego psa" Terechowicz i Cesarza, tyle tylko, że narracja, wprawdzie pierwszoosobowa, ale prowadzona jest z perspektywy dziewczynki, a nie zwierzaka. Ta życiowość fabuły sprawiła, że w trakcie głośnego czytania cała rodzina nadstawiała ucha, żeby wychwycić jak najwięcej smaczków z życia niesfornej Principiessy. Stanecka pisze żywo, trafnie puentuje i nie stara się ułagadzać. Po tej książce można wyleczyć się z psa, ale można też na niego zachorować.

Poręczne wydanie z wysmakowaną wyklejką i czytelnym layoutem znakomicie dopełniają rysunki Marianny Sztymy, która, jako że sama psiarą jest, niezwykle trafnie przedstawia psio-ludzkie relacje. Lotta urzeka subtelnością, emocje przekazuje całą sobą. Kolorowe rysunki właśnie po to są, żeby pokazać te emocje, te elektryzujące bycie razem w różnych sytuacjach. Obok proste, komiksowe szkice Lotty otoczone wianuszkiem psich rozważań. Pojawiają się co kilkanaście stron, co kilkanaście stron jest Wigilia, tzn. psica może przemówić ludzkim głosem.

"Lotta" to książka, która bardzo przypadła mi do gustu, zresztą nie tylko mnie, bo nawet domowe nastolatki prosiły o więcej czytania. Po pierwsze dlatego, że po stertach poradników i opisów idealnych psów, wreszcie przeczytałam gdzieś, że z nieidealnym psem też można być szczęśliwym. Po drugie, bo wielbię pisanie Staneckiej i mogłabym ją czytać niemal bez przerwy.

 






8/10/2021

Wojna skowronków


 Wojna skowronków, Hilary McKay, tł. Łukasz Witczak, Dwie Siostry 2021.

Niespieszna, krzepiąca powieść o trudnych czasach, do czytania w trudnych czasach. O tym, że życie toczy się własnym rytmem niezależnie od okoliczności.

 Okładka projektu Aleksandry Cieślak  przywołuje w pamięci "Rok, w którym nauczyłam się kłamać" Lauren Wolk. Lubię te nostalgiczne, malarskie sceny, chociaż tak niewiele mówią o samej książce. A w środku znowu słychać wyraźne echa I Wojny Światowej i znowu dziecięcy bohaterowie tracą grunt pod nogami. Tym razem jednak jesteśmy po drugiej stronie oceanu. Hilary McKay za "Wojnę skowronków" otrzymała w 2018 roku prestiżową brytyjską nagrodę Costa Award, przyznawaną wyłącznie pisarzom na stałe mieszkającym na Wyspach. Co ciekawe, to szczególne wyróżnienie McKay otrzymała już po raz drugi.

"Wojna skowronków" nie jest książką z głębokim konfliktem. Hilary McKay wydaje się nie być zainteresowana nagłymi zwrotami akcji, przygodą, która nie miałaby szansy wydarzyć się naprawdę, ani wachlarzem postaci o nietypowych cechach. Takich dzieciaków jak Clarry, Peter i Rupert z pewnością było w tamtym czasie wiele. Akcja toczy się niespiesznie, płynnie przechodząc od zwyczajności do wojennej zawieruchy, która z premedytacją wchodzi w codzienność bohaterów. Główny wątek stanowi temat dojrzewania, uchwycony w szerokiej perspektywie czasowej ich dorastania, ale również wzajemnych relacji, rodzinnych sporów, własnych marzeń i ambicji. Rupert decyduje się wyruszyć na front, Peter nie cofnie się przed niczym, żeby ustrzec się przed szkołą z internatem, natomiast Clarry pokaże, że dziewczynki też mogą się kształcić. Na pograniczu światowego konfliktu toczą się małe wojny o niezależność, autonomię, bycie sobą.

Niezwykle poruszająca, napisana pięknym językiem i znakomicie przetłumaczona przez Łukasza Witczaka powieść udowadnia, że fabuła około wojenna nie musi oznaczać epatowania przemocą.  Jeżeli dodać do tego szczęśliwe zakończenie i wnikliwe spojrzenie na przekrój ludzkich charakterów otrzymujemy książkę kojącą i szczerą. Idealną na trudne czasy.

W maju tego roku, nakładem wydawnictwa Macmillan ukazał się się sequel powieści pt. "Swallows Flight" (Lot jaskółek). Nowi bohaterowie i kolejna wojna, a w tle Clarry, Peter i Rupert - już dorośli.