8/31/2016
Liczymy na spacerze
Przydały się zeszłoroczne żołędzie, guma mamba w roli ukrytego skarbu, własnoręcznie wygrzebane kamyki i niezawodny stoper w telefonie. Zabrakło tylko śniegowych kul do postawienia bałwana - najlepiej już, natychmiast. No chyba że można ograć brata w Złodzieja - bezcenne. I kto powiedział, że z matematyką trzeba czekać do zerówki? Sadzonka jest innego zdania.
Oto książka, która pozwoli Wam zapomnieć, że lato właśnie się kończy. Dobra zabawa nie zależy przecież od pogody.
http://ryms.pl/ksiazka_szczegoly/2782/index.html
8/16/2016
Treasure Hunters. Tajemnica mapy
"Treasure hunters. Tajemnica mapy" pochodzi z naszej rymsowej, wakacyjnej torby. Jak widzicie egzemplarz jest wyjątkowo zaczytany. I nie jest to zasługa wyłącznie Tomka, który przez książkę przeszedł jak burza...Więcej o naszych doświadczeniach z przygodową serią "mistrza sensacji" - Jamesa Pattersona przeczytacie na Portalu. Dodam już tylko, że rzadki to przykład polecajki i odradzajki w jednym. :D
8/07/2016
Tim i Miki w Krainie Psikusów
Timi i Miki w Krainie Psikusów
Dominik Szcześniak, Piotr Nowacki & Sebastian Skrobol
Ongrys 2016
Z ciekawością obserwuję jak komiks dla młodszych dzieci znienacka atakuje współczesny rynek książkowy. Wychowana na "Tytusach" i Baranowskim przyzwyczaiłam się, że komiksy, nawet te dziecięce, adresowane są do dobrze już czytających odbiorców. Małe kadry, niewielkie dymki z często słabo czytelnym krojem pisma, a do tego zawiła fabuła i mocno absurdalny humor. Dotychczas nie sposób było tak od razu przekroczyć magiczną granicę i stać się czytelnikiem komiksów, trzeba było trochę poczekać. Od bardzo niedawna komiksiarzem można zostać już w wieku lat czterech, przy niewielkiej pomocy chętnego rodzica lub... starszego rodzeństwa. Sama uczę się dopiero korzystania z dobrodziejstwa komiksów dla najmłodszych. O moich i Sadzonki komiksowych początkach pisałam dużo ubiegłego lata, między innymi zachęcając do wspólnego czytania komiksów bez słów (Co robi nasz Bobik). Sadzonka nie ma już żadnych oporów, żeby sięgać po taką lekturę, również za sprawą wszelkiej maści książek obrazkowych, które znakomicie ćwiczą zmysł obserwacji.
"Timi i Miki w Krainie Psikusów" jest komiksem dla trochę starszych niż Sadzonka. Plasuje się pewnie oczko wyżej niż pocieszny "Detektyw Miś Zbyś" czy komiksowa Pippi, a krok przed zadziorną "Hildą". Tomkowi jego lektura sprawiła dużą przyjemność, mnie wydała się miłym preludium do zdjęcia z półki Christy, Baranowskiego czy Papcia Chmiela. Mam zresztą wrażenie, że trio autorskie świadomie nawiązuje do klasyków. Świadczą o tym: przygodowy charakter, nieoczywisty ciąg zdarzeń, absurdalne poczucie humoru, a nade wszystko baśniowe miejsca akcji, które jako żywo przypominają krainy z komiksów o Kajku i Kokoszu czy Profesorze Nerwosolku. Oczko puszczone do czytelnika odnaleźć można nie tylko w samej konwencji komiksu. Celowych przywołań jest sporo. Niektóre pewnie trochę na wyrost stanowią ukłon w stronę rodziców. Urzekł mnie Lord Valdemar, Frodo Baggins przemykający bokiem kadru i smok spełniający trzy życzenia. Ośmiornica Weronika zna bajkę o Czerwonym Kapturku i nie waha się tego udowodnić. W Krainie Psikusów wszystko jest na opak. Superbohaterowie okazują się niedojdami, a czarne charaktery dobrotliwymi wujkami. Poziom absurdu sięga wyżyn.
Komiks ukazuje się po długiej przerwie. Pierwsze wydanie "Tima i Mikiego w Krainie Psikusów" towarzyszyło Festiwalowi Komiksowa Warszawa 2013 i było dystrybuowane za darmo. Do nowego wydania autorzy wprowadzili kilka zmian, m.in. znacznie powiększyli format. Z punktu widzenia moich dzieci to zmiana na gorsze. Niektóre kadry wypadły tak duże, żeby aby je wygodnie przeczytać i pozbyć się efektu pierwszego rzędu w kinie, należałoby najpierw przejść operację dwukrotnego wydłużenia ręki. Zrezygnowaliśmy z tego kosztownego zabiegu. Więcej zostanie na książki.
7/30/2016
Edzio. Przyjęcie w blasku księżyca
Edzio. Przyjęcie w blasku księżyca
Astrid Desbordes
il. Marc Boutavant
Wytwórnia 2016
"Edzio" przede wszystkim kusi obrazem. Dopiero w drugiej kolejności pojawia się pytanie o historię. Ci, którzy mieli okazję trzymać w ręku "Mukiego w podróży dookoła świata", od razu rozpoznają podobieństwo. Ilustracje wołają kontrastowymi kolorami, świetnie wkomponowanym światłocieniem i plejadą fantastycznych, różnorodnych wielkookich i okrągłonosych postaci. Nie sposób przejść obojętnie wobec Marca Boutavanta i jego przytulnego, radosnego świata.
Sama opowieść jest dość prosta, choć pozostawia margines filozoficznej refleksji. Przypomina pod tym względem styl rysunków: przystępny, ale nie pozbawiony finezji. Świat wiewiórka Edzia jest bezpieczny i ustabilizowany. Czas spędza na czytaniu, smażeniu konfitur i robieniu pomponów z włóczki. Nie ma w nim miejsca na zachcianki i odstępstwa od z góry wytyczonego planu. Nawet jeśli piętro niżej odbywa się przyjęcie, które kusi głośną muzyką i tłumem ciekawych gości. Samotność Edzia przegląda się w pozornie towarzyskiej powierzchowności puchacza Jerzego. Pod jej płaszczykiem ptak ukrywa kompulsywną skłonność do przebierania się za inne zwierzęta i tęsknotę za odmiennym życiem. Zderzenie tych dwóch charakterów uświadamia jak złudne bywają pozory i jak czasem trudno zaspokoić skryte pragnienia tych, którzy wydają się najszczęśliwsi na świecie.
W "Edziu" zachwyca świat przeróżnych atrybutów. Są wśród nich oczywiście pompony, które pod niezliczoną liczbą postaci zasiedlają strony książki: kaktus, zasłonki, księżyc, ozdobny papier, a w końcu sama wyklejka książki. Kasztanowiec z puchatymi kasztanami niewątpliwie jeszcze bardziej łagodzi wizerunek i tak bardzo sielankowego świata. Co więcej, wesołe towarzystwo bawiące się na przyjęciu, ich niezobowiązujące rozmowy i żarty, rodzicom mogą skojarzyć się ze swobodną powierzchownością francuskiej bohemy.
Francuscy czytelnicy mają okazję spotkać Edzia, Jerzego i ich przyjaciół w trzech książkowych spin-offach. Według mnie bez straty możemy obejść się bez nich w Polsce. Oceńcie sami...
7/24/2016
Detektywi z klasztornego wzgórza
Detektywi z klasztornego wzgórza
Zuzanna Orlińska
Literatura 2016
W "Detektywach z klasztornego wzgórza" Zuzanna Orlińska prezentuje czytelnikom przykład detektywistycznej powieści historycznej, której akcja przenosi nas w lata 30. XX w. do Czerwińska nad Wisłą. Miasteczko szykuje się na wizytę prezydenta Mościckiego, a w klasztorze trwają prace remontowe w starym kościele. W tym czasie, dwójka młodych bohaterów, córka szefa zespołu konserwatorskiego, Bronia i syn czerwińskiego restauratora, Jerzyk, próbuje rozwikłać zagadkę tajemniczego malarza Trąbaczewskiego, który kręci się po okolicy. Trop prowadzi w dwóch kierunkach: celem podejrzanego może być zamach na życie głowy państwa lub sekret skrywany w murach opactwa. O pomoc w wyjaśnieniu tajemnicy dzieci proszą Kornela Makuszyńskiego...
Makuszyński w powieści Orlińskiej pojawia się jednak nie tylko w roli bohatera. Cała książka przesiąknięta jest duchem jego powieści. Autorka celowo stylizuje język, by jak najwierniej oddać styl swego mistrza. Czym dalej posuwamy się w lekturze, tym skuteczniej Orlińska wchodzi w buty Makuszyńskiego, aż do całkowitej mimikry. Siłą powieści są bez wątpienia świetnie nakreślone realia historyczne, łącznie z przemyceniem do fabuły w roli postaci drugoplanowych, elity towarzyskiej dawnej Warszawy. Głównym bohaterem powieści i największą gwiazdą pozostaje jednak Czerwińsk, któremu autorka przygląda się bardzo uważnie. Nawiązuje do historii miasta od czasów Templariuszy, nęci autentycznymi opowieściami o zaginionych skarbach, opisuje relacje towarzyskie, włączając osobiste wspomnienia dotyczące własnej rodziny. Okazuje się być niezwykle wnikliwą dokumentalistką, która jednocześnie przeplata fakty z fikcją literacką w sposób prawie niezauważalny.
"Detektywi z klasztornego wzgórza" czytają się lekko, zwłaszcza gdy książka nabiera nieco rozpędu. Orlińska śmiało kreśli fabułę i precyzyjnie spina wątki. Oddaje w ręce czytelników książkę przemyślaną i dopracowaną w szczegółach. Nie ukrywam jednak, że przez pierwsze sto stron poważnie zastanawiałam się, czy pomysł z naśladowaniem mistrza Makuszyńskiego wyjdzie autorce na zdrowie. Do to pory zresztą, mimo że wiem już, iż książka warta jest poświęconego na czytanie czasu, szukam głębszego uzasadnienia dla realizacji tego pomysłu, innego niż oddanie hołdu sławnemu pisarzowi albo rozbudzenie zainteresowania jego twórczością. Wspominam świetnego "Pisklaka" i marzę o więcej cukru w cukrze - więcej Orlińskiej w Orlińskiej.
7/19/2016
Uczymy się czytać
Nauka czytania to śliski temat. Zawsze znajdą się zwolennicy tej czy innej niezawodnej metody: sylabizowanie, głoskowanie, czytanie globalne. Mam oczywiście swoje zdanie wynikające z przeróżnych doświadczeń rodzicielskich i zawodowych, ale nie chciałam dzisiaj rozpoczynać wojny na argumenty. Kilkanaście lat temu natknęłam się bowiem na zeszyty Aksjomatu. Towarzyszyłam wtedy Najstarszej w jej pierwszych krokach w nauce czytania. Ona miała cztery lata i fazę wrażliwą na litery, a ja dużo zapału, determinację, żeby nie czekać z czytaniem do szkoły i zero doświadczenia. Miałyśmy do dyspozycji trzy pierwsze zeszyty, które widać na zdjęciu powyżej, dwa tygodnie wakacji w Bieszczadach i wolny taras obok pensjonatu. Najstarsza wróciła do domu z podstawową umiejętnością czytania, czyli "bez polskich znaków", a ja z epokowym odkryciem, że to pisanie, a właściwie układanie słów, poprzedza czytanie. Kilka lat później z Tomkiem przeszliśmy tę samą drogę, z tym że nasz zestaw wzbogacił się o serię "Literki dla smyka". W te wakacje przyszła kolej na Sadzonkę.
Okazuje się, że liczni wydawcy/producenci zeszytów z zadaniami nie wymyślili od tamtej pory nic ciekawszego, bardziej inspirującego i lepiej dostosowanego do możliwości najmłodszych adeptów czytania. Siła "naszych" zeszytów tkwi w naklejkach. Nie trzeba mieć dobrze wyćwiczonej ręki, żeby właściwie rozpoznawać kształty liter i kojarzyć je z głoskami. Nie trzeba umieć czytać, żeby złożyć wyraz z liter.
Zeszyty, na których uczyła się Najstarsza bazowały na małych literach drukowanych. Ten wybór od razu podnosił poprzeczkę trudności, ponieważ dzieci w tym wieku zwykle lepiej kojarzą duże litery.
Dzisiaj Aksjomat wprowadza powoli zeszyty specjalnie pomyślane dla przedszkolaków, w których arkusik z naklejkami zasiedlają tylko wielkie litery. Wśród zadań pojawia się też więcej podpowiedzi wyróżnionych białym drukiem. (Poniżej przykład z "Literek przedszkolaka")
Entuzjazm z jakim czterolatek uczy się czytać jest nie do przecenienia i trudny do powtórzenia w szkole podstawowej, kiedy mozolne głoskowanie i sylabizowanie bywa największą męką. Liczba zakupionych przez nas zeszytów, które widzicie na zdjęciu nie wynika z moich chorych ambicji, ale z tego, że Sadzonka na rzecz "literek" porzuciła prawie wszystkie aktywności, łącznie ze znacznym odchudzeniem czasu na wspólne czytanie. Szukamy też gier słownych na internecie. Są równie atrakcyjne jak przyklejanie naklejek. Żadne książeczki ze szlaczkami i pisaniem nie budziły wśród moich dzieci takiego zainteresowania. Powiedzmy szczerze, wrzucanie do jednego worka kaligrafii i nauki czytania to wylewanie dziecka z kąpielą. Warto te dwie rzeczy zawczasu od siebie oddzielić.
Z Sadzonką jako pierwszą, bezpośrednio po Aksjomacie sięgnę po pierwszy poziom serii "Czytam sobie". Ciekawa jestem czy starczy jej cierpliwości i chęci. Nie zdziwię się jednak, jeśli na samodzielne czytanie książek przyjdzie nam jednak jeszcze poczekać.
7/14/2016
Wstydliwa historia majtek
Wstydliwa historia majtek
Iwona Wierzba
Wydawnictwo Albus 2015
Nie miałam wobec tej książki żadnych oczekiwań. Przyznaję, że przyciągnęła moją uwagę niebanalną szatą graficzną, w świetnej jakości wykonaniu: ciekawa obwoluta, za którą kryje się drzewo historii bielizny, dobrej jakości papier, okładka w podwójnej kolorystyce. Całości dopełniają niebanalne ilustracje, kolorowe i czarno-białe. Sam temat wydał mi się pociągający tylko na tyle, na ile atrakcyjna może być książka o historii rakiet tenisowych, zamków do drzwi czy silników diesla. Podobno inteligentny człowiek jest w stanie zainteresować się wszystkim.
"Wstydliwa historia majtek" jest na szczęście książką bez zadęcia. Autorka nie sili się na eksperta, raczej stawia w roli przewodnika. Przywołuje fakty i daty, ale nie klasyfikuje nadmiernie; wyszukuje ciekawostki i dowcipne anegdoty, które opatruje lekkim komentarzem. Przy książce nie sposób się nudzić, nie zmęczy też natłokiem informacji. Podtytuły na szerokich marginesach ułatwiają orientację, a wąskie kolumny przyspieszają czytanie i dzielą treść na lepiej przyswajalne fragmenty. Te zabiegi sprawiają, że "Wstydliwa historia majtek", jak informuje podtytuł, istotnie okazuje się być książką "dla prawie dorosłych". Świadczy o tym również wyczucie, z jakim Iwona Wierzba porusza "majtkowe" kwestie. Jest jednocześnie szczera i uczciwa w przedstawianiu faktów, a zarazem dyskretna i taktowna przy wchodzeniu z butami w intymne sprawy ludzkości.
Szkoda tylko, że w tak wymuskanej książce korekta aż w kilku miejscach przepuściła językowy babol, który popsuł mi ostateczne wrażenie z lektury. Jak się okazało, na przestrzeni dziejów wielokrotnie ubierano (sic!) rozmaite elementy garderoby: tuniki (Mieszkańcy Rzymu), stykające się ze skórą i zawierające arszenik zielone majteczki (XIX-wieczne damy), a nawet subligaculum, czyli rzymską bieliznę (cesarzowa Teodora). Polecam Wydawcy rozprawienie się z tymi błędami w kolejnym wydaniu "Wstydliwej historii majtek", żeby wstydu rzeczywiście już dłużej nie było.
7/04/2016
Yerp
Yerp
Piotr Nowacki
Pokembry 2016
Kiedy Philip K. Dick, amerykański pisarz science fiction, pod koniec lat 60. pisał "Wojnę z Fnoolami", znakomitą parodię inwazji Obcych, nikt się nie spodziewał się, że Piotr Nowacki, pół wieku później sięgnie po ten sam motyw. Wprawdzie w "Yerpie" na próżno szukać politycznych kontekstów zimnowojennych animozji, ale gapowaty charakter przybyszów z kosmosu wprowadza oba dzieła w ten sam charakterystyczny, lekko ironicznym nastrój.
Nowacki zabiera nas w dość nietypową podróż, której początek i koniec wyznacza przylot i odlot małego ludzika podróżującego po nieznanej planecie. Fabuła komiksu przypomina kadry z przygodowo-zręcznościowej gry komputerowej, w której wszystko może się zdarzyć i najbardziej oczywiste rzeczy okazują się nie tym, czym z pozoru się wydają. Nowacki do opowiedzenia swojej historii wybiera komiks niemy, dając czytelnikowi bardzo dużą swobodę interpretacji. Pozwala samodzielnie odkryć tajemnicze właściwości lizaka, niezwykłe cechy żółtego sera, czy przyczynę niespotykanej pazerność wielkich baniek. "Yerp" bez wątpienia wymaga delikatnego przymrużenia oka, bez którego nie sposób nawet rozpocząć czytelniczej zabawy.
Sam Nowacki wydaje się dobrze bawić groteskową historią małego kosmity i tego samego chce dla swojego czytelnika. Plansze podzielone na cztery kwadratowe kadry wprowadzają powtarzalność i przypominają duże okna, przez które zaglądamy do środka historii, niezbyt wymagającej, ale bez wątpienia intrygującej i świeżej. Mam wrażenie, że te okna kadrów są otwarte dość szeroko, żeby każdy czytelnik, duży czy mniejszy, mógł odczytać tę historią po swojemu, a może za każdym razem trochę inaczej.
Autor nie sili się na niuanse psychologiczne postaci, nie tworzy skomplikowanych relacji między bohaterami, nie szkicuje wysublimowanej mimiki i gestykulacji. Poszczególne kadry łączą się ze sobą na zasadzie prostego następstwa wydarzeń i pozostawiają minimum wolnej przestrzeni do dookreślenia przez wyobraźnię czytelnika. Schematyczne, płaskie rysunki kuszą wyobraźnię w inny sposób: skłaniając do swobodnego dekorowania scenografii własnymi kolorami i deseniami. Cichy świat niemego komiksu paradoksalnie rozbrzmiewa buczeniem spalinowego silniczka kosmicznego pojazdu, śpiewem czarodziejskiego jabłka czy jazgotem małych myszek. "Yerp", wraz ze swoim popkulturowym wieloznacznym tytułem, mówi zaledwie tyle ile zmieści się w kilkudziesięciu prostych kadrach i aż tyle ile zdołamy wydobyć z jego ironicznych żartów.
6/21/2016
Teatr Niewidzialnych Dzieci
Teatr Niewidzialnych Dzieci
Marcin Szczygielski
Latarnik 2016
Nie mogę oprzeć się wrażeniu, że każda następna książka Szczygielskiego to wyjątkowe wydarzenie. Można wątpić w jakość kolejnej edycji Windowsa albo atrakcyjność mega promocji w ulubionym markecie, jednak trudno uwierzyć w to, że powieść Szczygielskiego będzie zwyczajnie kiepska. "Teatr Niewidzialnych Dzieci" to nie pierwszy tytuł pisarza, który zgarnia nagrodę w Konkursie Literackim im. Astrid Lindgren, pozostawiając autora czarnym koniem tej rywalizacji. Powoli zresztą, a może z coraz większym przytupem, Szczygielski staje się twarzą Konkursu i nie wiadomo kto komu przydaje splendoru. Jestem przekonana, że nadszedł już ten moment, kiedy nowy tytuł sprzeda się dobrze nawet bez rozgłosu spowodowanego przyznaniem nagrody. Zwyczajnie: Szczygielski stał się marką na półkach z literaturą dziecięcą i młodzieżową.
"Teatr Niewidzialnych Dzieci" wyswobodził się z macek realizmu magicznego, w którym dziecięce powieści autora tkwią właściwie od samego początku. Mamy zatem do czynienia z książką nieco inną niż dotychczas, silnie osadzoną w realiach historycznych schyłku PRL-u, pozbawioną nawet epizodycznych wycieczek w stronę świata fantazji, a mimo to na swój sposób zabawną, niezwykle wzruszającą i do bólu prawdziwą. Ten niewyretuszowany autentyzm z jakim opisane jest życie w domu dziecka, emocje jego wychowanków i problemy z jakimi borykają się na co dzień, zaskakuje i wprawia w podziw. Pierwszoosobowa narracja głównego bohatera pogłębia wiarygodność fabuły i pozwala na jeszcze silniejsze jej przeżywanie. W tym wszystkim Szczygielski dowodzi, że jest mistrzem precyzji w doborze słów, tworzeniu historii i budowaniu napięcia. Bezpiecznie wiedzie czytelnika od nieco bardziej opisowych scen pierwszej części książki, do dynamicznych rozdziałów skoncentrowanych wokół przedstawienia, którego premiera ma się odbyć 13 grudnia 1981 r. Opowieść znakomicie trzyma tempo, język doskonale oddaje charakter bohaterów, a nieco groteskowe przerysowanie wydarzeń i postaci staje się kluczem do pozostawienia książki z czytelnikiem na nieco dłużej niż trwa sama lektura. Szczygielski wyprowadza również ciekawą zależność między wychowankami domu dziecka a wszystkimi obywatelami Polski Ludowej, którzy w przededniu Stanu Wojennego wyszli walczyć o swój byt.
"... każdy z nas jest tylko małym, nieistotnym kamykiem, który można bezkarnie kopnąć. [...] Ale małe kamyki, nawet tak małe jak ziarnko piasku, mają moc, gdy jest ich dużo i zamieniają się w lawinę, a wtedy nic ich nie powstrzyma".Ten cytat można odczytywać jako nawiązaniem do refrenu "Psalmu stojących w kolejce", pochodzącego z albumu do musicalu Ernesta Brylla "Kolęda nocka", tworzonego na fali nastrojów, po sierpniowych strajkach na Wybrzeżu. A sam tytuł, mam wrażenie, że brzmi w nim echo "Niewidzialnego chłopca" Tymoteusza Karpowicza, sztuki związanej z wydarzeniami marca 1968 r. Tyle dla rodziców, jest też miły akcent dla dzieci: cytat z "Lata Muminków", który pojawia się w wypowiedzi jednego z bohaterów. Nie zdradzę jednak gdzie, poszukajcie sami.
5/30/2016
Chłopak z lasu
Chłopak z lasu
Mårten Melin
tł. Agnieszka Stróżyk
Zakamarki 2016
Pamiętam moje zaskoczenie, gdy zobaczyłam "Chłopaka z lasu" w zapowiedziach Zakamarków. Szczerze mówiąc, w tamtej chwili narodziła się we mnie wizja sennej, wakacyjnej historii dla nastolatek, w klimacie "Dzieci z Bullerbyn" lub "Gofrowego serca". Chociaż jednocześnie przez cały czas słyszałam pewien wyraźny zgrzyt, który nie pozwalał mi tak gładko przejść do porządku dziennego nad majaczącą na horyzoncie perspektywą, że oto znane ze swej przewrotności Wydawnictwo (pierwszy przykład, który przychodzi mi do głowy na potwierdzenie tezy to książka: "Wierzcie w Mikołaja!") wyda totalnie zwyczajną powieść dla dziewczyn. W tym stanie dezorientacji przetrwałam do połowy książki.
Tak się złożyło, że w swoim ostatnim felietonie Rafał Kosik odniósł się do kwestii kolonizacji kulturowej. Postawił pytanie, na ile kody kulturowe, mające swoje źródło w kulturze masowej, funkcjonują równolegle z kodami kultury narodowej. Czy są jeszcze takie kody polskiej kultury, które konkurują z zachodnimi i stanowią wyraźny łącznik dla młodego pokolenia? Jak je wskrzeszać i promować, by były atrakcyjne? Kosik nawiązał tu do ciekawego, choć skierowanego do dorosłego odbiorcy, projektu firmowanego przez Allegro, "Legendy polskie", w ramach którego ukazały się ebooki i filmy, wykonane przez plejadę rodzimych twórców, nawiązujące do tradycyjnych polskich legend. Tymczasem to właśnie "Chłopak z lasu" jest dowodem na to, że Szwedzi robią to od dawna. Trudno zmierzyć sukces takich książek, ale fakt że opowieści, w których pojawia się motyw skandynawskich trolli jest naprawdę sporo, wpływa na powszechną świadomość społeczną, i to nie tylko Skandynawów, ale również innych narodów.
"Chłopak z lasu" mile mnie zaskoczył właśnie tym nawiązaniem do tradycyjnych szwedzkich opowieści o leśnych trollach. Ujęła mnie zwłaszcza swoboda z jaką autor zdecydował się na wprowadzenie baśniowych motywów do typowo romansowej historii dla nastolatków, swoboda, która jednocześnie jest pełna gracji i należnego dystansu, dzięki któremu książka nie przemieniła się w naiwną historyjkę dla dzieci. "Chłopak z lasu" balansuje na granicy metafory i dosłowności, daje szansę potraktowania motywu trolli, w zależności od upodobań, z przymrużeniem oka lub zupełnie na serio. Zresztą ta metaforyczność i dosłowność przewija się w książce nie tylko w kontekście wątku baśniowego. Daleko "Chłopakowi z lasu" do pensjonarskich książek dla dziewczyn, bo narracja jest niezwykle zmysłowa, choć nie przekraczająca granic umownie zarezerwowanych dla książki młodzieżowej.
Podzielam entuzjazm Rafała Kosika do popularyzacji polskich motywów kulturowych w filmach, komiksach, grach, książkach science-fiction i wszędzie tam, gdzie docierają młodzi ludzie. Skandynawowie mają trolle, my mamy krasnoludki, złotą rybkę, syrenkę i rycerzy pod Giewontem. "Chłopak z lasu" jest jasnym dowodem na to, że i oni mogą dostać drugie życie.
5/20/2016
Mieszko, ty wikingu!
Mieszko, ty wikingu!
Grażyna Bąkiewicz
il. Artur Nowicki
Nasza Księgarnia 2015
Była taka książka, nie wiem czy pamiętacie, wydana w 2014 roku przez Wydawnictwo W Drodze pt. "Domino i Muki. Po drugiej stronie czasu". Napisała ją Zofia Stanecka i jak już kiedyś wspominałam na Mcz wyszła jej naprawdę zacnie. Od tej pory autorka kaja się i zapewnia, że będą następne części przygód dzieciaków, które tunelem pod Wisłostradą przechodzą do przeszłości, a my cierpliwie czekamy, bo co nam pozostaje oprócz dopytywania się i czekania.
Tymczasem po piętach depcze autorce inna polska pisarka, Grażyna Bąkiewicz. Ma już na swoim koncie dwa tytuły o królach Polski wydane przez Naszą Księgarnię w serii "Ale historia..." ("Mieszko, ty wikingu!", "Kazimierzu, skąd ta forsa?") i zbliżoną tematycznie książkę "Mówcie mi Bezprym", spod szyldu siostrzanej serii Wydawnictwa Literatura.
Z ciekawością sięgnęłam po "Mieszka", bo przypadkiem opisuje dokładnie ten sam okres historii Polski co "Domino i Muki", czyli początki państwa polskiego i chrzest Polan. Nie wiem czy w rocznicę tych wydarzeń uprawniona byłaby uwaga o kopiowaniu pomysłów, pewnie nie, bo temat w naturalny sposób jest dość nośny, wszak nie da się jednak pominąć milczeniem faktu, że zbieżność jest ewidentna.Mamy więc znowu książkę, w której grupa młodocianych bohaterów przenosi się w czasie i uczestniczy w wydarzeniach historycznych, z tą różnicą że u Staneckiej dzieci wyruszają z czasów nam współczesnych, a u Bąkiewicz cofają się z przyszłości, za pomocą futurystycznej szkolnej ławki, która stanowi naukowy eksperyment ekscentrycznego nauczyciela historii. W warstwie narracyjno-graficznej pojawia się też ciekawy element w postaci mini komiksów - żartobliwych opowiadań, rozładowujących nieco powagę tematu, a jednocześnie stanowiących sprytny wytrych do zaserwowania ciekawostek spoza programu historii dla szkoły podstawowej.
Bąkiewicz i Stanecka pomimo zbieżności mają jednak inny pomysł na przedstawienie tematu. Stanecka bardziej koncentruje się na religijnym aspekcie wydarzeń, wysuwając na plan pierwszy postać św. Wojciecha i jego męczeńskiej śmierci oraz zmiany mentalnej z jaką wiązała się chrystianizacja. Bąkiewicz uważniej przygląda się Mieszkowi, jego stosunkom z sąsiadami, wątpliwościom związanym z jego pochodzeniem i przyczynom dla których źródła historyczne nie zawsze są godne zaufania. Książki się uzupełniają i warto przeczytać je obie.
"Mieszko" dla mniej wprawnych czytelników może jednak okazać się wyzwaniem, bo książkę charakteryzuje typowo polski potoczysty styl powieściowy, w którym zdanie na kilka linijek jest normą a nie wyjątkiem. Czytając kwieciste opisy, miałam z tyłu głowy pytanie jak pogodzić ten język z komiksowymi wstawkami i dużym krojem pisma. Czy ośmiolatki będą gotowe na czytanie, a dziesięciolatki nadal chętne by po niego sięgnąć? Odnoszę wrażenie, że przedział wiekowy 10-14 lat, to jednak zbyt ambitne założenie ze strony Wydawcy.
Mimo że podróże w czasie to wątek dość oklepany i wykorzystany już na różne sposoby, nowy trend w postaci mini lekcji historii niezmiernie mnie cieszy. Nawet ja nadrabiam szkolne braki. Na dodatek z przyjemnością.
5/10/2016
Franek Einstein
Franek Einstein
Jon Scieszka
il. Brian Biggs
tł. Michał Zacharzewski
Wilga 2016
Mam wrażenie, że powoli zbliża się czas na zebranie w całość wszystkich chłopakowych książek do samodzielnego czytania, o których pisałam na Małej czcionce. Zanim jednak zbiorę siły i ten podniosły moment nastąpi, kilka słów o serii, na którą czekałam już od pewnego czasu, obserwując z zazdrością jej sukcesy na amerykańskim rynku.
W Polsce z twórczością Jona Scieszki mieliśmy dotąd okazję spotkać się tylko raz, w 2002 roku, kiedy ukazał się jeden z jego licznych picturebooków stworzonych w duecie z Lanem Smithem: "Prawdziwa bajka o 3 małych świnkach" (podgląd u Zorro). Książka, wydana przez mało znaną oficynę Kagra, praktycznie przeszła bez echa, pozostawiając wielu z nas nieświadomymi prestiżu, jakim ci autorzy cieszą się za wielką wodą.
Tymczasem Franek Einstein to już całkiem inny rozdział w twórczości Jona Scieszki, a również w Polsce zupełnie niespotykany dotąd typ książki dla dzieci. Najbliżej Frankowi do "Amelii i Kuby" Rafała Kosika, ale od polskiej serii różni go konstrukcja typowa dla książek dla początkujących czytelników: krótkie rozdziały, narracja w czasie teraźniejszym skoncentrowana na dialogach, proste zdania i co najważniejsze duża liczba diagramów i ilustracji. "Franek Einstein" oprócz tego, że ma zachęcić do czytania, wprowadza w podstawy terminologii z zakresu fizyki, chemii i robotyki. Robi to z wdziękiem i lekkością typową dla amerykańskich książek, bawiąc jednocześnie wątkami typowymi dla powieści fantastycznej i okraszając wszystko dowcipem bynajmniej nie kloacznym.
Tomek dał się porwać Frankowi bez szczególnej namowy, jednak przeczytanie prawie dwustustronicowego tomu zajmuje mu więcej niż chwilę. Seria przeznaczona jest dla czytelników z grupy tzw. middle grade (8-13 lat), co oznacza że ci młodsi, mimo przyjaznej konstrukcji książki, muszą trochę bardziej się skoncentrować i przestawić na myślenie nieco bardziej abstrakcyjne.
Bardzo mi się podoba oryginalna szata graficzna serii, zaprojektowana przez niewydawanego dotąd w Polsce Briana Biggsa. Projekt utrzymany jest w spójnej konwencji, począwszy od "motywu atomu" (pierwszy tom) przewijającego się od okładki po winiety w nagłówku rozdziału, na projekcie strony internetowej kończąc. Atrakcyjności wizualnej dodaje też fakt, że każdy tom utrzymany jest w innej kolorystyce, nie tylko na okładce, ale również wewnątrz. Na końcu książki znalazł się również dodatek w postaci krótkiego słowniczka pojęć naukowych zastosowanych w książce oraz kilka dowcipnych ciekawostek.
5/01/2016
Tu dziecko, a tam my?
28 kwietnia 2016 r.
Dyskusja o współczesnej polskiej książce dla dzieci
Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
Przez niemal trzy miesiące w warszawskiej galerii Zachęta
można było oglądać wystawę poświęconą współczesnej polskiej ilustracji dla
dzieci. Co proponuje obecnie książka dziecięca, a nade wszystko książka
obrazkowa, można było sprawdzić, korzystając z interaktywnych prezentacji
stworzonych z myślą o najmłodszych zwiedzających, biorąc udział w spotkaniach
autorskich oraz przeglądając książki, zgromadzone w czytelni. O dużym zainteresowaniu
tematem świadczył rozgłos wydarzenia oraz tłumy zwiedzających w każdym niemal
wieku.
W ramach podsumowania wystawy w czwartek 28 kwietnia odbyła
się dyskusja panelowa "Tu dziecko, a tam my?". W sali multimedialnej Zachęty zgromadziło się
kilkadziesiąt osób zainteresowanych szeroko pojętym zagadnieniem projektowania
książkowego. Zakres zaproponowanych tematów wyglądał następująco:
Jak
powinna wyglądać wartościowa książka dla dzieci i jak ją zanieść pod strzechy?
Czy „zbyt dużo designu” w publikacjach dla najmłodszych odstrasza rodziców? Jak
dzieci reagują na trudniejsze estetycznie ilustracje? W jaki sposób w Polsce
promowane są wartościowe książki dla dzieci?
Zebrani na sali profesjonaliści mieli
podjąć wyzwanie odpowiedzenia na powyższe problemy, a zgromadzona publiczność
podjęcia dyskusji. Dość szybko okazało się, że mimo optymistycznych założeń
temat rozmowy powoli zboczył z zagadnienia dobrej książki dla dzieci na
zupełnie subiektywne pole gustów i osobistych
preferencji. Dyskusję zdominowała zaś opinia obecnej wśród rozmówców Doroty
Jareckiej, która na łamach Gazety Wyborczej wyraziła kilka tygodni wcześniej wątpliwość,
czy problemem współczesnej książki nie jest to, że zawiera ona „za dużo designu”.
Opinia Jareckiej nadała ton całej dyskusji i mimo dużych starań reszty gości,
by zachować merytoryczny ton rozmowy, Beata Jewiarz – moderatorka spotkania –
bardzo wyraźnie dała się zelektryzować wątkiem możliwego przesytu książką zbyt
ambitną.
Dla przeciwwagi Joanna Olech zwróciła uwagę
na stale obecny pierwiastek kiczu, który „ jest przymilny i kokietuje dziecko”
z półek supermarketów i lokalnych straganów. To również z jej ust padły chyba
najważniejsze słowa w tej dyskusji:
„Nie jest naszym zadaniem promować wypromowane. Naszym zadaniem jest wspierać książkę, która stawia opór”.
Na szczęście w toku dyskusji padły także stwierdzenia,
choć może niezbyt wyraźnie zaakcentowane, że książki, które trzeba wspierać
stanowią dość szerokie spektrum wydawnicze, w którym mieszczą się zarówno
książki środka jak i książki artystyczne. Klęska urodzaju oznacza przecież
możliwość wyboru zgodnie z własnym gustem i preferencjami.
Rozmówcy podjęli też próbę rozważenia
sposobów dotarcia do środowisk, dla których dostęp do ambitnej literatury jest
o wiele trudniejszy. Zgodnie z
przewidywaniami skupiono się głównie na działalności bibliotek. Zabrakło niestety
czasu na rozważania na temat książki wieloadresowej, a zwłaszcza tego jak z
książką ambitną dotrzeć do rodziców, pierwszych pośredników między autorem a
dzieckiem.
Z kuluarowych rozmów wynikło, że dyskusja
pozostawiła pewien niedosyt wśród publiczność, która z uwagi na brak czasu nie
miała możliwości przedstawienia własnych argumentów. Osobiście wyszłam z
Zachęty z poczuciem otwartych tematów, które domagają się kolejnych spotkań i okołoksiążkowych inicjatyw
promocyjnych, a także z nadzieją, że hasło „za dużo designu”, które mimowolnie
stało się etykietą zakończonej już dyskusji w Zachęcie, będzie rodzajem
prowokacji, a nie faktycznym postulatem.
4/25/2016
Kto zje zielone jajka sadzone?
Kto zje zielone jajka sadzone?, Dr. Seuss, tł. Stanisław Barańczak,Wydawnictwo Media Rodzina 2004
Pomyśleć, że to już dwanaście lat! Kim by była Najstarsza, gdyby nie Dr. Seuss, który w siermiężnych dla rynku książki dziecięcej, pierwszych latach XXI wieku osładzał nam rzeczywistość? Mało powiedzieć, że nasz pierwszy egzemplarz (na zdjęciu dumnie prezentuje się jego następca) był zaczytany do imentu a płyta zaczęła żyć własnym życiem i w końcu wybrała wolność. Mało, bo "Kto zje zielone jajka sadzone?" znaliśmy na pamięć i my rodzice i Najstarsza - jeszcze przed ukończeniem trzech lat.
Dr. Seuss to oczywiście ikona amerykańskiej literatury. Wciąż sprzedaje się jak świeże bułeczki, choć w tym roku minie 25 lat od śmierci autora. To na Suessie dzieci uczą się czytać i jego wiersze recytują na pierwszych akademiach. U nas trochę zaniedbany, niezauważony, choć zupełnie niesłusznie, mając na uwadze, że przekładu książek wydanych przeszło 10 lat temu przez Media Rodzinę podjął się sam Stanisław Barańczak. Tłumaczenie Barańczaka nie ustępuje klasą amerykańskiemu oryginałowi. "Zielone jajka" chyba najlepiej oddają charakter poezji Seussa, bazujący na prostych rymach,doskonałym rytmie i krótkich słowach. Ale lubimy też bardzo "Słonia, który wysiedział jajko", w którym strategia przekładu jest nieco inna. Barańczak wyraźnie wydłuża
wersy i ubogaca język często w sposób przerysowany, aż do osiągnięcia efektu przesadnej literackości. Uwielbiam choćby ten fragment:
"Dziwną pewność mam w duszy, że słoń mimo swej tuszy"Kto zje zielone jajka sadzone?" w polskim przekładzie jest za to idealny do głośnej recytacji i małych inscenizacji. Tekst sam wchodzi do głowy, jest dowcipny i lekki. Sprawdzi się również świetnie przy stole (daleki kuzyn "Tadka niejadka" i "Gabryś nie kapryś"). Mam nadzieję, że uda się go wydobyć z mroków niepamięci. Może w odświeżonej szacie graficznej mógłby dostać nowe życie?
W jajku nic nie naruszy i skorupki nie skruszy;
Przy twej znanej powszechnie gracji - cóż znaczy ten tonaż?
Wyczyn trudny, to prawda - ale ty go dokonasz!"
4/14/2016
Tata
Tata
Toon Tellegen
il. Rotraut Susanne Berner
tł. Jadwiga Jędryas
Dwie Siostry 2016
To prawdziwy chichot losu, że po kolorowej i niezwykle pozytywnej serii wyszukiwanek z ulicy Czereśniowej, w ręce czytelników trafia zupełnie inny typ historii, zilustrowany tą samą ręką. Wszystkim, którzy spodziewają się prostej i optymistycznej książki o rodzicielstwie, wylewam kubeł zimnej wody na głowę. Nic z tego.
Toon Tellegen, holenderski poeta i prozaik, nie mieni się autorem książek dla dzieci, choć tak został zaszufladkowany przez swoje rodzime wydawnictwo, posiadające bogaty dział z literaturą dziecięcą. Zadecydowała o tym ostatecznie szata graficzna opowiadań o zwierzętach, która dopiero w kolejnych wydaniach zaczęła ewoluować w stronę bardziej wymagających ilustracji dla dorosłych. Swoista przewrotność Tellegena wyraża się jednak nie tylko w formule wydawniczej jego książek, ale również w formie narracji i samej fabule wreszcie.
Tellegen od początku wrzuca czytelnika na głęboką wodę. Narracja "Taty" jest celowo nieuporządkowana. Krótkie opowiadania nie tworzą chronologii, strony nie są numerowane. Dojrzały absurd miesza się z dziecięcą wizją świata i skrzywionymi mechanizmami jego funkcjonowania. Dużo tu nieograniczonej swobody w wyrażaniu swoich fantazji, zarówno tych pozytywnych jak i negatywnych. Tellegen nie stwarza bariery językowej. "Tatę" można przeczytać nawet z czterolatkiem (sprawdziłam!), aczkolwiek emocjonalny ciężar historii tym najmniejszym czytelnikom udziela się bardzo wyraźnie. Tata - superbohater to nomen omen świetny bohater literacki dla zapatrzonego w swojego ojca dziecka, ale całe mnóstwo aluzji pozostaje wciąż w sferze interpretacji wyłącznie na miarę dojrzałego czytelnika.
Rotraut Susanne Berner wchodzi w historyjki Tellegena bez zbędnych ceregieli, jakby łapała go na gorącym uczynku. Wyłuskuje absurd i nie waha się go przedstawić na ilustracjach. Bawi się głównie kontrastem wzrostu obu bohaterów, ale rysuje też strasznego zbira, który wynurza się wieczorem spod łóżka, dziurę w podłodze, w której niepostrzeżenie znika tata, czy mamę, która zmniejsza tatę za pomocą czerwonego młotka. Przeważają czarno-białe rysunki obok kolorowych, na poły komiksowych ilustracji.
Gdzie znajduje się drugie dno "Taty", każdy po lekturze znajdzie własną odpowiedź na to pytanie. A może jednak to tylko dowcipna historia o idealnym tacie i kochającym synu, wierzącym święcie w jego absolutną wszechmoc.
4/06/2016
Rutka
Rutka
Joanna Fabicka
il. Mariusz Andryszczak
Agora 2016
Pani bibliotekarka nie namawiała do wypożyczenia "Rutki": Co to za pomysł? Książka o holocauście dla dzieci. Takich tematów nie porusza się w tym wieku. Nieśmiało przywołałam genialną "Arkę czasu" Szczygielskiego i z "Rutką" pod pachą ostrożnie wycofałam się z linii rażenia. Jak autorka rozegrała fabułę i czy kolejna próba podjęcia tematu tabu okazała się sukcesem miałam dowiedzieć się dopiero w domu.
Jeśli "Arkę czasu" nazwałam genialną, "Rutka" nie pozostaje w tyle za swoim tematycznym prekursorem. Mam nawet wrażenia, że szczególna atmosfera łączy je ponad setką kilometrów odległości między Łodzią a Warszawą, czy między dziewczęcym a chłopięcym bohaterem. Podobnie spowija je nimb subtelności i szczególnie ostrożnej narracji, która w "Rutce" nawet bardziej przybiera na sile. O ile Szczygielski o wielu aspektach getta mówi wprost, o tyle Fabicka przywdziewa formę baśniowej opowieści z pogranicza snu i jawy, w której nigdy nie padają słowa: wojna, zagłada, śmierć.
Fabuła książki rozgrywa się na pograniczu dwóch światów, współczesnego i wojennego, których naturalnym łącznikiem staje się łódzkie podwórko zamknięte kręgiem starych kamienic. To na nim spotykają się dwie dziewczynki, które w tajemniczy sposób potrafią pokonać granicę czasu i zaprzyjaźnić się na przekór różnicom, jakie je dzielą. W tle dziecięcych zabaw rozgrywa się nie do końca uświadomiony dramat osieroconej Rutki i poszczególne małe dramaty jej sąsiadów, za którymi krok w krok podąża Biały Pan. Ani Zosia, ani Rutka nie zdają sobie sprawy ze znaczenia jego obecności, podobnie jak faktu istnienia tajemniczej bocznicy kolejowej, gdzie z podjeżdżających wagonów ulatują do nieba chmary kolorowy motyli. A puste walizki pozostawione w domu? Przecież rodzice, którzy wyruszają w podróż bez bagażu, muszą niebawem wrócić - przekonuje Zosię Rutka.
Rekomendowana dla trzeciego poziomu (11-14 lat) "Rutka" oczarowała Najstarszą, czyli prawowitą adresatkę powieści. Książka, wbrew obawom pani bibliotekarki, nie wymagała komentarza i nie spowodowała szoku. Trudno chyba spodziewać się, że gimnazjaliści, którzy zetkną się z "Rutką", nie będą mieli podstawowej wiedzy na temat holocaustu. Poza wszystkim, geniusz autorki objawił się w tym, że książkę można odczytać na różnych poziomach, na tym podstawowym bez konieczności dotykania najdelikatniejszych strun.
3/30/2016
Kasieńka
Kasieńka
Sarah Crossan
Wydawnictwo Dwie Siostry 2015
Free verse book - nie wiem jak to ugryźć. Niby zwyczajnie można powiedzieć: powieść pisana wolnym wierszem, ale czy istnieje taki gatunek w polskiej terminologii? Anglojęzyczne wirtualne półki wprost uginają się od współczesnych opowieści utrzymanych w podobnej stylistyce. Organizowane są festiwale poświęcone takim książkom, a ich czytelnicy nie wywodzą się wyłącznie z ekskluzywnego grona odbiorców poezji. Czyżby oznaczało to triumfalny powrót poezji do szerokich kręgów odbiorców? Bardzo bym tego chciała, zwłaszcza że free verse book to nie tylko nowa formuła literacka, ale przede wszystkim świetna okazja do dotknięcia tematów trudnych, w bardziej bezpośredni sposób. Poezja zawsze miała swoją własną metodę na dotknięcie spraw wrażliwych, na który proza odpowiada narracją pierwszoosobową, wymagającą jednak o wiele więcej starań, zarówno ze strony czytelnika jak i pisarza. "Kasieńka" wprawdzie wymyka się prostemu opisowi gatunkowemu, jednak w swojej poetyckiej formule jest bardzo przejrzysta i lekka w odbiorze. Krótkie wierszowane rozdziały dobrze równoważą trudne tematy poruszone przez autorkę.
"Kasieńka" to historia rozpięta pomiędzy dwiema bohaterkami, matką i córką, przez co mam wrażenie w równym stopniu adresowana jest do młodzieży jak i do rodziców. Opowiada o dojrzewaniu, pierwszej miłości, trudnych relacjach rodzinnych, uwikłaniu dzieci w problemy dorosłych, ale też o emigracji, nacjonalizmie i szukaniu własnego ja. Polski przekład "Kasieńki" ma jeszcze jeden szczególny walor i nabiera dla nas myślę wyjątkowego znaczenia, bo Sarah Crossan - autorka książki - jest Irlandką, nauczycielką, która na co dzień ma kontakt z dziećmi emigrantów. Jak jesteśmy widziani z perspektywy tam? Czy bycie Polakiem w Wielkiej Brytanii jest powodem do dumy czy wręcz przeciwnie?
Nie mam złudzeń, że po książkę z własnej woli sięgną również chłopcy, choć jednocześnie z przyjemnością stwierdzam, że mimo iż podmiot liryczny ukryty jest pod postacią dwunastoletniej bohaterki, książka wolna jest od irytującej egzaltacji. Można więc śmiało wykorzystać ją w szkole, jako materiał do dyskusji o trudnych problemach. Nikt nie powinien się znudzić.
