11/28/2013

Lalo gra na bębnie

Lalo gra na bębnie
Eva Susso
il. Benjamin Chaud
Zakamarki 2012












Sadzonka od kilku tygodni uczęszcza na zajęcia umuzykalniające dla dzieci do lat dwóch! Każdy z łatwością wyobrazi sobie dziesiątkę maluchów z opiekunami, przekrzykujących się w sali o niezbyt dużej kubaturze i próbujących doprowadzić do sytuacji, w której dwie panie będą mogły poprowadzić zajęcia. Absurd, myślałam i ja, idąc na pierwsze spotkanie. A tu szok, zaskoczenie, magia jakaś! Towarzystwo do lat dwóch przez 45 minut siedzi zasłuchane i bynajmniej nikt nie trzyma ich za nogę. Niektóre próbują nawet klaskać, przytupywać, a te które już umieją chodzą do rytmu, podskakują. To magia sylab! Panie niezmordowanie śpiewają proste piosenki NA SYLABACH okraszone rytmem, rymem i towarzyszeniem prostych instrumentów i rekwizytów. Rodzice starają włączyć się w muzykowanie i zarazić nim dzieci. Te sylaby to zdaniem twórcy metody, Edwina Gordona, klucz do sukcesu i gwarant, że dzieci po pewnym czasie włączą się do zabawy. Sadzonka rozkwitła. Wprawdzie na zajęciach udaje niewzruszoną, w domu daje znać, że jednak jej się podobało. Zaczyna śpiewać na sylabach i wciąga w to całą rodzinę.

"Lalo gra na bębnie" to nasze literackie przedłużenie "gordonkowej" przygody. Lalo gra na bębnie PIM PIM POM, deszcz pada KAP KAP KAP, słońce wstaje TIN TIN TIN, tata gra na bębnie PAM PIDI PAMPAM POMPOM! Sadzonka jest oczarowana tą prostą, rytmiczną historyjką. Z równym zaangażowaniem słucha, co ogląda rysunki. Próbuje podśpiewywać. Kończymy i zaczynamy od nowa. A Lalo gra, a Sadzonka śpiewa...



11/26/2013

Antonino w walce z czasem

Antonino w walce z czasem
Juan Arjona
il. Lluïsot
Wydawnictwo Tako 2013

Mała czcionka w walce z czasem ma swoje sukcesy. Na przykład wczorajszy. Kto próbował w najbardziej gorącym okresie dnia, czyli między godziną 16. a 17., przejechać przez Miasto Stołeczne Warszawę z Ursusa na Ursynów w pół godziny, ten wie o czym mówię. Jeszcze do nie dawna wydarzenie z gatunku niemożliwych do realizacji. A tu nagle, marzenia stają się rzeczywistością. Głębokie ukłony dla wytrwałych budowniczych obwodnicy S2, którzy dają nadzieję na to, że Warszawę otoczy wreszcie zgrabne kółeczko szybkiej trasy. A może i oni powalczą z czasem...

Póki co, najlepiej z nas wszystkich walka z czasem wychodzi Antoninowi. Jest w tej dziedzinie bezkonkurencyjny. "Antonino ma tylko pięć minut". Trochę jak James Bond, albo japońscy turyści w objazdowej wycieczce po Europie, w nierealnym czasie ratuje Niedźwiedzia, przemierza las, górę, bagna i rzekę, aby dotrzeć do szpitala z rannym misiem. (Widać, że moje szczęście do absurdalnych historii nadal trwa). I choć opowieść jest prosta, wręcz banalna, ma swój urok. Świetnie się ją czyta z młodszakami w trybie "zdarta płyta". Ma mało tekstu i wysmakowane, sugestywne ilustracje, funkcjonujące w dużej części na pierwszym planie. Czekam na kolejne przygody Antonina. Wydawnictwo zapowiada jeszcze dwie książki. W "Antonino tam i z powrotem" główny bohater pobije może kolejny rekord, tym razem w obie strony...




11/20/2013

Ani słowa o Zosi!


Ani słowa o Zosi!
Zuzanna Orlińska
Literatura 2013

















Piszę ten tekst już drugi raz, bo pierwszy w całości mi się skasował. Niefart? Niekoniecznie, raczej zbieg okoliczności, ponieważ nie dalej jak dziś w nocy, kiedy odłożyłam komputer po skończeniu pierwszej wersji, przyśnił mi się głos, który wystąpił ze światłą radą: "jeśli ci coś nie wyszło, skasuj i zacznij od nowa". Nie dobrze ze mną, słyszę tajemnicze głosy. Chyba za dużo emocji nagromadziło się we mnie i wokół "Ani słowa o Zosi!", żeby jej podsumowanie wyszło wystarczająco dobrze. Zacznę więc od początku.

Po tym jak kilka miesięcy temu przeczytałyśmy z Najstarszą "Pisklaka", "Ani słowa o Zosi!" wzięłam z półki na pewniaka. Mało tego, najpierw podsunęłam ją Najstarszej, dopiero potem przeczytałam sama. Książka została wiosną tego roku nagrodzona w III edycji Konkursu im. Astrid Lindgren, w kategorii wiekowej 10-14 lat. To dobry rok dla autorki, ponieważ jesienią również "Pisklak" miał swoje pięć minut (Nagroda literacka im. Kornela Makuszyńskiego - wyróżnienie). Cenię sobie Orlińską jako pisarkę, ponieważ "Pisklakiem" udowodniła, że współczesna książka dla młodzieży może być życiowa, a jednocześnie ciepła i poetycka.

Tymczasem kiedy zaczęłam czytać "Ani słowa o Zosi!" okazało się, że moje wyobrażenie legło w gruzach. Zabrakło ilustracji, to jasne, bo wydanie pokonkursowe rządzi się swoimi prawami. Jednak szkoda, bo w "Pisklaku" nastrojowe rysunki Wandy Orlińskiej dodawały klimatu. Po drugie, pierwszoosobowa narracja zrobiła z prozy Orlińskiej typowe czytadło dla nastolatek. I choć z ostatnich zdań książki dowiadujemy się, skąd wzięła się ta konwencja, jednak przez sto kilkadziesiąt stron, nie mamy o tym pojęcia. Na szczęście chyba również sama autorka w obranym stylu nie czuje się komfortowo, bo mniej więcej za połową coś jednak drga i dalej czyta się już dużo lepiej. Pojawia się wątek kryminalno-historyczny, na dalszy plan schodzą małżeńskie problemy rodziców głównej bohaterki - Tosi i wypada na dłuższy czas z fabuły jedna z bohaterek, wyjątkowo irytująca osoba, która wszystko lubi mieć pod kontrolą. Akcja zaczyna się toczyć wartko i odzyskujemy wreszcie starą dobrą Orlińską, mimo że pierwszoosobową.

Niestety nie należy się sugerować, że książka faktycznie jest przeznaczona dla kategorii wiekowej 10-14 lat. Najstarsza, która skończyła niedawno 11, bardzo źle przyjęła szczegóły rodzinnych problemów bohaterki, nie umiejąc ich właściwie zinterpretować. Drobiazgową analizę relacji rodziców Tosi w obliczu rozpadającego się małżeństwa polecałabym raczej 16-latkom niż młodszym.

Na szczęście są i dobre informacje. "Ani słowa o Zosi!" łączy z "Pisklakiem" miła atmosfera polskiej prowincji pokazana z perspektywy Roztocza. Widać wyraźnie, że autorkę, jako warszawiankę z anonimowego tłumu pociągają miejsca, w których ludzie znają się lepiej niż co najwyżej z widzenia. Ja natomiast ciepło przyjęłam wspomnienie o moich podwarszawskich Urlach. Uśmiecham się wirtualnie do autorki, ponieważ Urle to świetne miejsce do osadzenia fabuły młodzieżowej książki, może następnej...?

Gdyby dało się skasować "Ani słowa o Zosi!" i napisać od nowa, namawiałabym do zmiany narracji na trzecioosobową, ale ponieważ się nie da, czekam na następną książkę autorki. Wszyscy uczymy się na błędach.

11/16/2013

Cyryl, gdzie jesteś?

Cyryl, gdzie jesteś?
Wiktor Woroszylski
opracowanie graficzne i il. Bohdan Butenko
Nasza Księgarnia 1985 (wyd. IV)












Dawno nie przeczytałam na raz tylu absurdaliów, co w zeszłym miesiącu. Zaczęło się od "Magicznego domku" Bianki Pitzorno. Wpadł mi w oko letnią porą na stoisku z tanią książką. Miał być na wakacje, ale nie starczyło czasu. Przeczytaliśmy go w październiku, kręcąc głową z niedowierzaniem. Historia rozgrywa się bowiem na drzewie, na którym mieszkają dwie dziewczyny, zwariowany staruszek, czereda zwierząt i czworo niemowląt podrzuconych przez bociany. Drzewo rodzi wszelkie możliwe owoce, dom posiada kanalizację i inne udogodnienia, pies lata i znosi jajka. Wystarczy? Nam tak. Ale atrakcji jest dużo więcej. Warto przeczytać, bo Bianca Pitzorno uważana jest za najpopularniejszą współczesną włoską pisarkę dla dzieci, a swoją twórczość określa intrygującym mianem fantastyki socjologicznej.

Kiedy wydawało mi się, że równie szalonej książki nie ujrzę do czasu premiery kolejnego opowiadania Markusa Majaluomy, okazało się, że Galeria Książki wypuściła nowego Gaimana ("Na szczęście mleko..."). To dopiero karuzela absurdu! Małoczcionkową recenzję będzie można przeczytać w kolejnym numerze Rymsa, także sza! Ani słowa.

Idąc tym tropem wyszperałam w osiedlowej bibliotece jeszcze jeden literacki purnonsens, tym razem z lat 60., "Cyryl, gdzie jesteś?". Za książką kryją się dwie wybitne postacie: Wiktor Woroszylski - autor tekstu i Bohdan Butenko - autor opracowania graficznego i ilustracji. Z wydaniem był podobno spory problem. Raz że nietypowy kwadratowy format, dwa że wąska kolumna, a więc potrzeba dużo deficytowego papieru. Dzięki Bogu Butenko nie oparł się naciskom organów decyzyjnych i książka trafiła do naszych rąk właśnie w tym nieekonomicznym, artystycznym formacie. Niestety po latach ktoś zaeksperymentował i wydał "Cyryla" w koszmarnej, niebutenkowej oprawie graficznej, ale litościwie spuśćmy na to zasłonę milczenia. 

Mój "Cyryl" to prawdziwy majstersztyk. Nadal nie mogę oprzeć się wrażeniu, że tekst i ilustracje wyszły spod jednej ręki, bo tworzą naprawdę wyjątkowo spójne dzieło. Woroszylski wodzi czytelnika za nos, przeplata wątki, zmienia bieg wydarzeń sprzed kilkudziesięciu stron, tworzy postacie karykaturalne o bardzo wyraźnych cechach wyróżniających. Butenko bezbłędnie podąża jego tropem. Korzysta z różnorodnych zabiegów, aby wyodrębnić przeplatające się wątki. Bierze na tapetę kolor, krój i wielkość czcionki, stosuje pismo odręczne, wprowadza elementy graficzne w ramach kolumny, a czasem rozwija je na bardzo szerokim marginesie zewnętrznym. Jest nieprzewidywalny, podobnie jak autor. Ilustracje operujące tylko na pierwszym planie, są stworzone dziecięcą kreską, ale z właściwym dla zawodowca przymrużeniem oka. Cała książka to wielkie graficzne przedsięwzięcie, w którym każdy element jest zaplanowany z równą starannością.

Zagmatwana, absurdalna fabuła świetnie funkcjonuje właśnie dzięki przemyślanemu projektowi graficznemu. Kryminalna intryga w kilku odsłonach toczy się wartko i potrzeba dużo skupienia, żeby nadążyć za bohaterami, a drugie tyle żeby docenić wszystkie subtelności. W Sieci natknęłam się nawet na opinię, że lektura "Cyryla" to męka i nie powinno się tym katować dzieci. Z pewnością może tak być, jeśli Woroszylskiego obedrze się z Butenki i nie zaproponuje nic w zamian. Ja na szczęście miałam przyjemność smakować pracę obu panów jednocześnie. Czego wszystkim również życzę!






11/11/2013

A ja jestem Polak mały, moim krajem jest świat cały


A ja jestem Polak mały, moim krajem jest świat cały
Eliza Piotrowska
Czarna Owieczka 2013

















W różnych około książkowych dyskusjach pojawiają się ostatnio opinie, że współczesnym dzieciom trudno jest wyjaśnić znaczenie słowa patriotyzm, że jakoby tradycyjne znaczenie traci na wartości w obliczu rzeczywistości, która nie wymaga "krwi i blizny", że powinniśmy szukać nowych odniesień, nowych wartości, lepszych wzorów. Odkąd te głosy dotarły do mojej świadomości borykam się z nimi i nie mogę zrozumieć czemu to, co w naszym domu z powodzeniem od jedenastu lat przekazujemy naszym dzieciom, dla innych miałoby być trudne do przyjęcia. Dlaczego słowa naród, tożsamość, tradycja, pamięć, poczucie przynależności nie opisują już dobrze tego, co moje dzieci nadal całkiem nieźle rozumieją pod słowem patriotyzm?

Na majowych targach książki w Warszawie Najstarsza zbojkotowała premierowe wydanie "Kto ty jesteś?" Joanny Olech. Skreśliła książkę prawdopodobnie za stwierdzenie: "patriotyzm nie ma kolorów" (bo dla niej ma: biały i czerwony). Panie z wydawnictwa Wytwórnia omiotła niechętnym spojrzeniem, gdy padło pytanie, jak jej się podoba prezentacja przedstawiona na tablicach. Nie pomogły argumenty, że są tu też fajne zdania, o pozytywnym wydźwięku.

 Minęło pół roku. Przypadkowo znaleźliśmy w księgarni "A ja jestem Polak mały..." Elizy Piotrowskiej i trafiliśmy w dziesiątkę. Nie jest to może książka wybitna pod względem edytorskim, ale naszych dzieci zdaje się nie razić brak marginesów i okładka, od której aż bolą zęby. Treść nareszcie koresponduje z tym, co o patriotyzmie słyszą w domu, w szkole i przedszkolu. To już dobry początek.

Dobry początek to też cecha samej książki, bo autorka faktycznie zaczyna od początku, czyli od podstaw. Najpierw opowiada o tym, co to jest ojczyzna i co dawniej rozumiano pod tym słowem, potem poszerza słownik o dom, rodzinę, drzewo genealogiczne, płynnie przechodząc do historii Polski, hymnu, flagi i świąt narodowych. Dopiero potem odwołuje się do tego, co w "Kto ty jesteś?" stało się sednem książki, czyli rozwijania pozytywnych cech, dbania o swoje otoczenie i budowania relacji z innymi. Piotrowska ciekawie opowiada o tym, że można być patriotą spotykając patriotę z innego kraju i szanować jego upodobania, nie rezygnując z własnych. Zachęca do zawierania przyjaźni i dzielenia się nawzajem tym, co w swoim kraju uważa się za wartościowe. Wreszcie przypomina, że ojczyzną jest nie tylko państwo, ale również kontynent i cały świat, dlatego szacunek wobec innych kultur jest wpisany w bycie patriotą.

Dużą wartością książki jest jej prosty, przystępny i szczery język, w którym na próżno by szukać pustych frazesów lub dydaktyzmu. Swoistą gwarancją wiarygodności autorki jest jej życiorys, przytoczony w telegraficznym skrócie na okładce książki. "Choć (...) dziesięć lat mieszkałam w Rzymie, gdzie mówiłam po włosku, a teraz mieszkam w Brazylii, gdzie mówię po portugalsku, JESTEM POLKĄ, a do tego PATRIOTKĄ!" - przedstawia się nam Eliza Piotrowska. A ja cieszę się, że z dystansu tysięcy kilometrów patriotyzm może wyglądać tak samo, jak ten, który ja sama noszę w sercu i że dzięki "A ja jestem Polak mały..." mogę tą refleksją podzielić się z moimi dziećmi.

11/08/2013

Czarownica piętro niżej

Czarownica piętro niżej
Marcin Szczygielski
il. Magda Wosik
Wydawnictwo Bajka 2013

"Czarownica piętro niżej" trafiła niestety targetowo gdzieś pomiędzy wiek moich domowych odbiorców, więc siłą rzeczy przeczytałam ją w samotności. Książka leży według mnie w dość wąskich widełkach między siedem a dziesięć lat, choć jak widać i trzydziestukilkulatka dała radę. Na dodatek była to pierwsza książka Szczygielskiego, którą przeczytałam od deski do deski, pomijając "Czarny młyn", przy którym utknęłam w połowie (może pora wrócić do tematu?).

 "Czarownica" oczarowała mnie najpierw wizualnie. Trzeba przyznać, że autor miał sporo szczęścia, bo szata graficzna książki stanowi w tym przypadku szacunkowo połowę jej wartości. Magda Wosik znana była mi dotąd jedynie jako autorka "O, ja cię! Smok w krawacie!" i z tego co się zdążyłam zorientować, jako ilustratorka książek nie dała się już więcej poznać. Jej całostronicowe rysunkowe kolaże cudnie wpisują się w atmosferę książki i, co dla mnie najważniejsze, traktują odbiorcę bardzo poważnie. Są surrealistyczne, lekko oniryczne i bardzo przemawiające do wyobraźni. Operowanie czernią i bielą, przełamane tylko zielonym akcentem na okładce i wyklejce, jest niezwykle eleganckie i pociągające.

Szczygielski natomiast kreśli opowieść, która nie jest zanadto odkrywcza. Tka narrację ze znanych literackich motywów: gadających zwierząt, podróży w czasie, uniwersalnego klucza i tajemnicy nieśmiertelności. Mamy więc wrażenie, że jesteśmy gdzieś pomiędzy Alicją w Krainie Czarów a Koraliną. Autor odnajduje się jednak w tej konwencji na tyle dobrze, że powieść czyta się z przyjemnością, bez poczucia deja vu. W "Czarownicy piętro niżej" odkrywa przed czytelnikiem to, co jak sądzę jest jego główną zaletą, mianowicie nieprzeciętny talent pisarski. Podczas lektury, odniosłam jednak wrażenie, że Szczygielski o wiele lepiej czuje się w zwykłej obyczajówce niż w fantastyce. Kiedy do głosu dochodzą gadający kot i postrzelona wiewiórka dialogi stają się bardziej drętwe i akcja paradoksalnie jakby nieco zwalnia. Mimo wszystko poziom nie spada tak drastycznie, żeby było to zauważalne dla dziecięcego czytelnika.

Żałuję, że fabuła sprowadza się ostatecznie do seansu spirytystycznego, podczas którego bohaterowie mają odwołać ciało astralne, uwięzione przez przypadek w czasach współczesnych, do jego ciała fizycznego pozostającego w przeszłości. Jako kompletna okultystyczna ignorantka za sprawą "Czarownicy piętro niżej" zdobyłam informacje, które zupełnie nie były mi potrzebne. Szczęśliwie żyłam bez świadomości co to jest ciało astralne i myślę, że większość ośmiolatków również. Tymczasem zostaliśmy oświeceni i już wiemy, że aby wywołać ducha potrzebne są cztery osoby trzymające się za ręce, tajemnicza drewniana tabliczka i zaklęcie. Nie wchodząc w szczegóły czy opisana procedura jest prawdziwa, mam wrażenie, że Szczygielski trochę się w swojej wyobraźni zagalopował. Szkoda.

11/04/2013

Ucieszki Cieszka

Ucieszki Cieszka
Zdeněk Svěrák
il. Ewa Stiasny
Wydawnictwo Dwie Siostry 2013
















Nie za wiele mamy w Polsce okazji do poznawania przekładów czeskiej literatury dla dzieci. Dla wielu czytelników "Ucieszki Cieszka" mogą się okazać pierwszym takim spotkaniem od czasów Krecika.  Nawet w naszym czechofilskim domu doświadczenia w tym zakresie nie są o wiele bogatsze. Krecikowe książki pozostawiły niezatarte piętno w rodzicielskiej pamięci, a to za sprawą bardzo słabego przekładu, dlatego odstawiliśmy je na wyższą półkę, tak żeby za łatwo nie dało się do nich wrócić. Ostatnio zauroczyły nas czeskie "Niedoparki", stworzonka zamieszkujące ludzkie domy i żywiące się skarpetkami, ale to historia zdecydowanie dla starszych dzieci i u nas nie znalazła jeszcze szczęśliwego finału.

pierwsze wydanie z 1994 r.
"Ucieszki Cieszka" skusiły nas przede wszystkim osobą autora. Nie da się jednak ukryć, że znaliśmy go tylko jako aktora i scenarzystę świetnych czeskich filmów "Kola" i "Butelki zwrotne". Tego że w Czechach od lat 90. znany jest jako autor książek dla dzieci, piosenek i dobranocek dowiedzieliśmy się dopiero przy okazji czytania "Ucieszek Cieszka". Dla naszych dzieci Svěrák będzie miał na razie tylko literacką konotację.

wydanie z 2008 r., część druga
Polskie wydanie "Ucieszek Cieszka" zostało opatrzone ilustracjami Ewy Stiasny, które jak dla mnie świetnie oddają klimat książki. Czechom "Radovanovy radovánky" kojarzą się pewnie z serialem animowanym z 1989 roku, zrealizowanym jeszcze w czechosłowackiej wytwórni filmowej. Za stronę wizualną animacji odpowiadał Zdeněk Smetana, twórca "Żwirka i Muchomorka". Książka, wydana pięć lat później, została zilustrowana kadrami z filmu. Kolejne wydanie ukazało się w 2008 r., tym razem w postaci dwóch książek. Jedna z nich ("Radovanove radovánky. Jak se Radovan naučil hvízdat a další příhody") to oryginał "Ucieszek Cieszka". Druga część przygód Cieszka ("Radovanove radovánky. Jak vyzrát na motýly") nie jest dostępna po polsku.
Zdeněk Svěrák - www.fragment.cz
wydanie z 2008 r., część pierwsza

"Ucieszki Cieszka" to zbiór krótkich opowiastek, które idealnie wpisują się w wieczorynkowy klimat "Rozbójnika Rumcajsa", "Makowej panienki" i "Żwirka i Muchomorka". Mają w sobie czar niespiesznej narracji, poczciwych bohaterów, którzy zawsze znajdują pozytywną stronę każdej sytuacji oraz czarny charakter, którego niekoniecznie spotyka sprawiedliwa kara. Na dodatek każde opowiadanie, jak w naszym rodzimym Misiu Uszatku, kończy błogi sen głównego bohatera. Jednak syn ogrodników zwany Cieszkiem, nie dydaktyzuje jak nasz miś z oklapniętym uszkiem. Jest raczej młodszym bratem rozbójnika Rumcajsa. "Ucieszki Cieszka" to gratka dla miłośników czeskiego humoru i starych, klimatycznych bajek na dobranoc. Nie zaskakują, nie nudzą, ale są schematyczne i dość przewidywalne. Drażnią niestety pojawiające się tu i ówdzie kalki językowe, ale mimo to "Ucieszki Cieszka" warto przeczytać, choćby po to, żeby poczuć na własnej skórze atmosferę czeskiej książki dla dzieci.

11/02/2013

Zaduszki z książką




Zaduszki - czas zadumy nad tym co było, rozmów o tych którzy odeszli, rozmyślania o trudnych rozstaniach i o nadziei na spotkanie w wieczności. O naszych książkowo-zaduszkowych inspiracjach słów kilka na Family Living.