12/12/2014

Mała książka o gwarze warszawskiej


 Mała książka o gwarze warszawskiej
 Maria "Mroux" Bulikowska
 Wydawnictwo Babaryba 2013










Chociaż mała, to nawet warszawiaka może zaskoczyć. Tego nieletniego zwłaszcza. Gwara w słowniku przeciętnego dziecka jest dzisiaj zwykle zaledwie małą szufladką, skrywającą słowa szczególnie hołubione przez członków rodziny, które mimo upływu czasu nie odchodzą w niepamięć. Przeglądając krótki katalog określeń, zgromadzonych przez autorkę, rozpoznaję część, ale nie jako te typowo warszawskie.
Nikt mi nigdy nie mówił, że cierpiarz, na którego mój tata zwyczajowo narzekał podczas jazdy po mieście, to stołeczne określenie taksówkarza, a kiecka Krystyny Loski, którą skrytykowała moja mama, to typowo warszawskie określenie sukienki. Tomka dziwią prawie wszystkie słowa. Nie używamy ich na co dzień nie dlatego, że nie pielęgnujemy rodzimej gwary. Po prostu jej nie znamy.

"Mała książka o gwarze warszawskiej" pewnie nie wydobędzie warszawskiej gwary z nieprzystępnych zakamarków starego Czerniakowa czy praskich podwórek, jednak z pewnością jest pozycją, do której zajrzeć warto a nawet należy. Pokazuje Warszawę jakiej już nie ma: pełną cwaniaków w przekrzywionych kaszkietach zajadających garmażeryjne wyroby przy akompaniamencie lokalnej orkiestry.
Zaskakująca formuła książki-kolorowanki to odważny projekt, który zachęca do poświęcenia jej chwilę dłużej niż trwa lektura. Zresztą nawet bez kolorowania, wypada przeczytać ją przynajmniej dwa razy, choćby po to żeby oswoić się z gwarowym "li" (liście - lyście) czy "ke" (sukienkę -sukienkie). A potem można już samemu zamieniać i kombinować, szadzić (mówić cz i sz zamiasz c i s), zaciągać.

Jaki jest los gwar regionalnych? Czy jest jeszcze na nie miejsce w naszym zunifikowanym języku? Jak pogodzić ich specyfikę z wymogami poprawnościowymi języka ogólnopolskiego? Mam takie małe zboczenie, które polega na uważnym wsłuchiwaniu się w melodię głosu moich rozmówców, radiowych gości, telewizyjnych gadających głów. Z lubością odnajduję cechy, które świadczą o ich pochodzeniu. Czasem wystarczy głoska, innym razem jedno słowo. Bywam niestety nietolerancyjnym słuchaczem. Mierzi mnie wymowa końcówki -om zamiast -ą. Cieszy za to niepomiernie małopolskie wychodzenie "na pole". A będąc w Krakowie, zawsze pilnuję, żeby nie narazić się na  nieprzychylny komentarz ze strony sprzedawczyni, nieopatrznie prosząc o kajzerkę.

Czytaj także

2 komentarze:

  1. Takie spotkanie z gwarą wygląda wspaniale - sama chciałabym zajrzeć do tej książeczki. Chociaż ostatnio, spotykając ludzi z różnych części Polski, zauważyłam, że pewne gwaryzmy się już wymieszały. Mimo że jestem z okolic gdańska, znam i warszawską "kieckę", i poznańską "sznekę z glancem". Tylko zupełnie nie wiem skąd...

    OdpowiedzUsuń
  2. Ja myślę, że to jest cały szkopuł. Znamy różne wyrażenia gwarowe, ale tak jak byśmy nie znali, bo nie wiemy, że one są gwarowe. Kółko się zamyka. Ja na przykład nie mam pojęcia co to znaczy "szneka z glancem". Zaskakują nas słowa, które dla innych są oczywiste.

    OdpowiedzUsuń