12/12/2014
Lussekatter, czyli przysmaki św. Łucji
Przepis na szafranowe bułeczki (ok. 30 sztuk)
650 ml mleka
niezbyt czubatą łyżeczkę nitek szafranu (to właśnie jemu
bułeczki zawdzięczają swój złotawy kolor)
30 dag świeżych drożdży
150 dag roztopionego masła
1 kg pszennej mąki
2 płaskie łyżeczki kardamonu
8 łyżek cukru
łyżeczkę soli
2 jajka
duże rodzynki i roztrzepane jajko
z odrobiną mleka do posmarowania bułek
1. Wieczorem poprzedniego dnia zagotować mleko z szafranem.
2. Przygotować rozczyn z drożdży, odrobiny mleka, łyżki
mąki i cukru.
3. Kiedy mleko przestygnie, dodać roztrzepane jajko, masło
i cukier.
4. Mąkę, sól i kardamon oraz mleko i rozczyn drożdżowy
zagnieść (mikserem) dosyć długo, aż ciasto będzie gładkie i lśniące. Pod koniec
dodać jeszcze troszeczkę mąki, aby zbytnio się nie kleiło. Następnie
odstawić do lodówki na noc, nie pozwalając mu zbyt szybko wyrosnąć.
5. Pobudka. Włączyć piekarnik, żeby nagrzał się do
temperatury 180˚C. W tym czasie roztrzepać sparzone już poprzedniego wieczoru
jajko z mlekiem i wyjąć ciasto z lodówki.
6. Po krótkim wyrobieniu podzielić ciasto na niewielkie
kawałki, uformować wałeczki długości ok. 40 cm, grube na jeden palec.
Następnie wykręcając je równocześnie w przeciwne strony z obu końców
uformować charakterystyczne esowate bułeczki. Odłożyć na blachę do
napuszenia.
7. Przygotowanie kolejnej blachy (12 bułeczek) zajmuje ok.
pół godziny, czyli dokładnie tyle, ile potrzebują poprzednio przygotowane
bułeczki aby „dojść”.
8. Powbijać w sam środek zwojów (po dwie rodzynki na bułeczkę) i wysmarować
roztrzepanym jajkiem.
9. Włożyć do piekarnika na ok. 20 minut.
10. Gotowe porcje odłożyć na kratce do
wystudzenia.
11. Czas przygotować kawę (tego dnia kawę piją wszyscy bez wyjątku! :)) i ruszyć ze św. Łucją do sypialni domowników.
Smacznego!
Mała książka o gwarze warszawskiej
Mała książka o gwarze warszawskiej
Maria "Mroux" Bulikowska
Wydawnictwo Babaryba 2013
Chociaż mała, to nawet warszawiaka może zaskoczyć. Tego nieletniego zwłaszcza. Gwara w słowniku przeciętnego dziecka jest dzisiaj zwykle zaledwie małą szufladką, skrywającą słowa szczególnie hołubione przez członków rodziny, które mimo upływu czasu nie odchodzą w niepamięć. Przeglądając krótki katalog określeń, zgromadzonych przez autorkę, rozpoznaję część, ale nie jako te typowo warszawskie.
Nikt mi nigdy nie mówił, że cierpiarz, na którego mój tata zwyczajowo narzekał podczas jazdy po mieście, to stołeczne określenie taksówkarza, a kiecka Krystyny Loski, którą skrytykowała moja mama, to typowo warszawskie określenie sukienki. Tomka dziwią prawie wszystkie słowa. Nie używamy ich na co dzień nie dlatego, że nie pielęgnujemy rodzimej gwary. Po prostu jej nie znamy."Mała książka o gwarze warszawskiej" pewnie nie wydobędzie warszawskiej gwary z nieprzystępnych zakamarków starego Czerniakowa czy praskich podwórek, jednak z pewnością jest pozycją, do której zajrzeć warto a nawet należy. Pokazuje Warszawę jakiej już nie ma: pełną cwaniaków w przekrzywionych kaszkietach zajadających garmażeryjne wyroby przy akompaniamencie lokalnej orkiestry.
Jaki jest los gwar regionalnych? Czy jest jeszcze na nie miejsce w naszym zunifikowanym języku? Jak pogodzić ich specyfikę z wymogami poprawnościowymi języka ogólnopolskiego? Mam takie małe zboczenie, które polega na uważnym wsłuchiwaniu się w melodię głosu moich rozmówców, radiowych gości, telewizyjnych gadających głów. Z lubością odnajduję cechy, które świadczą o ich pochodzeniu. Czasem wystarczy głoska, innym razem jedno słowo. Bywam niestety nietolerancyjnym słuchaczem. Mierzi mnie wymowa końcówki -om zamiast -ą. Cieszy za to niepomiernie małopolskie wychodzenie "na pole". A będąc w Krakowie, zawsze pilnuję, żeby nie narazić się na nieprzychylny komentarz ze strony sprzedawczyni, nieopatrznie prosząc o kajzerkę.
12/05/2014
Czarna książka kolorów
Czarna książka kolorów
Menena Cottin
il. Rosana Faría
Wydawnictwo Widnokrąg 2012
Zaskakujący był mój powrót do "Czarnej książki kolorów". Wziął się ze zdziwienia, że kolor może stanowić pole do dyskusji, być odbierany na różnych poziomach, w skrajnych przypadkach może nie być postrzegany wcale lub pod postacią innego koloru. A to wszystko przyszło do mnie bez wychodzenia z domu. Zaczęliśmy rozmawiać, czym się różni granatowy od fioletowego, czy ciemny zielony to jeszcze zielony a może już brązowy, kiedy czerwony traci swą czerwoność i zaczyna być pomarańczem. Szybko okazało się, że w tej dyskusji nie ma pola dla jednomyślności, raczej do obopólnych zdziwień, które nikomu nie dają monopolu na prawdę.
"Czarna książka kolorów" to kolejne ciekawe pole do zdziwień, zwłaszcza dla tych młodszych czytelników, ale chyba każdy z zainteresowaniem pochyli się nad książką, która o kolorach opowiada głównie za pomocą czerni. Oczywiście mam tu na myśli tylko warstwę graficzną, powstałą z kompilacji srebrnego druku i wypukłych, błyszczących rysunków, które miło ślizgają się pod rozpoznającymi je palcami. Książka przeniosła nasze domowe rozmowy o kolorach w świat kolorów BEZ kolorów. Jak opisać kolor przy pomocy innych zmysłów, żeby oddać jego charakter? Czy brązowy jest jak szelest liści pod stopami, a zielony pachnie świeżo skoszoną trawą? Skoro tak, to jaki jest czerwony, jeśli jednocześnie ma smak kwaśny jak truskawka, słodki jak arbuz, a boli jak zdarta skóra na kolanie?
Widzący czytelnik szybko orientuje się, że ktoś kto postrzega świat innymi zmysłami, nie może zbudować siatki powiązań między słowami opisującymi wygląd, za którymi nie stoi spójny zestaw cech. I znowu, jak w naszym domowym ogródku, gdzie czerwony nie dla wszystkich wygląda tak samo, otwiera się pole do szerokiego spektrum doświadczeń, które budują wewnętrzną wrażliwość na otaczający świat, niby ten sam, ale dla każdego inny.
"Czarna książka kolorów" zwraca uwagę na fakt, że widzieć można nie tylko za pomocą oczu. Wypukłe ilustracje i tekst zapisany również alfabetem Braille'a otwierają małego czytelnika na kolejny aspekt postrzegania zmysłami. W tej książce, podobnie jak w książkach dla niewidomych to palce są przewodnikiem. One wyznaczają reguły gry, przenoszą treść w szerszy wymiar rozumienia, gwarantują dodatkowe doznania, które wykraczają poza standardową lekturę książki. Tak jak bohater poznaje otoczenie za pomocą dłoni, tak i czytelnik zakrada się do świata, w którym wzrok schodzi na ostatni plan. Co w nim zostanie z tej podróży?
12/02/2014
Adwent
Tegoroczny kalendarz adwentowy jest u nas książkowy. Czerwono-białe rękawiczki bezsprzecznie nie wróżą nie wiadomo jakich rewelacji, bo i faktycznie koncepcja została tym razem zrealizowana na kolanie, ale nie dajcie się zwieść. Dysponując torbą słodyczy i dyżurnym zestawem rękawic postanowiliśmy zrobić coś z niczego i chyba się udało.
Co wieczór wkładamy do kolejnej skrytki małą karteczkę z cytatem z domowego księgozbioru. Jedno zdanie, które nie demaskuje od razu rozwiązania, ale jest na tyle charakterystyczne, żeby nie trzeba było szukać bez końca. Na pierwszy ogień poszła "Księga Ludensona" i "Pan Jaromir na tropie klejnotów". (Poszło szybko. Dzisiaj chyba podniesiemy poprzeczkę). Następnie należy odnaleźć książkę na półce, a w niej kolejną zagadkę dotyczącą miejsca ukrycia słodkiej niespodzianki. Wczoraj okazało się, że druga zagadka była o wiele trudniejsza. Szukanie trwało dobry kwadrans.
Ciągle mam niedosyt okołoksiążkowych kalendarzy adwentowych, choćby takich jak dostępne zagranicą okienkowe kalendarze z "Ulicą Czereśniową" Rotraut Susanne Berner albo "Mysią" Lucy Cousins, które za drzwiczkami kryją drugie dno historii rozgrywającej się na obrazku. Albo popularne w Niemczech kalendarze z zagadkami dla najmłodszych, zadaniami plastycznymi lub historyjkami na każdy dzień. Nade wszystko jednak w zalewie tandetnych kalendarzy adwentowych z Monster High (sic!) i Gwiezdnymi wojnami brakuje mi motywów biblijnych, żeby nie zapomnieć na co czekamy.
Moje dzieci rozsmakowały się w obchodzeniu Adwentu: co roku inny niespodziankowy kalendarz, poranne roraty z lampionami, wieniec adwentowy, pierniczki. Pamiętam z dawnych czasów, że Adwent miał posmak Wielkiego Postu, z poważnymi rekolekcjami w dusznej kaplicy warszawskiego blokowiska. Bez atrybutów radosnego oczekiwania było zupełnie inaczej. Smutne status quo przełamywał czasem czekoladowy kalendarz ze słodką kosteczką na każdy dzień. Jedyna przyjemność postnego Adwentu lat 80.
Myślę nad cytatem na dziś. Może ten: "Tygodnie upływały bardzo szybko i do Wigilii nie pozostało już wiele dni, a ciągle jeszcze było sporo do zrobienia przy mikołajowej maszynie". Oj, sporo.
11/21/2014
Galop '44
Galop '44
Monika Kowaleczko-Szumowska
Egmont 2014
Nie wiem, czy wrażenie jakie zrobił na mnie "Galop '44" spotęgowała książka, którą czytałam chwilę wcześniej, czyli "Lekkie życie Barnaby'ego Brocketa" *. Z pozoru trudno szukać między nimi powiązań, jednak gdzieś w głębokich rejestrach mojej wrażliwości, te książki zbiegły się ze sobą nie tylko w sensie czasowym, ale przede wszystkim znaczeniowym. Cały czas trawię w sobie moje odczucia związane z "Barnabym Brocketem". Przegryzam się przez egocentryzm kultury indywidualizmu, zachwyt nad samym sobą i pielęgnowanie inności bez względu na jej faktyczną wartość. Nie umiem zrozumieć dylematów głównego bohatera związanych z odrazą do bycia "takim jak inni", nie zgadzam się na osiąganie własnych celów ponad głowami innych.
W ten kłąb emocji wkrada się "Galop '44". Jest jak piękna ballada o tym, do czego dzisiejsza młodzież podobno nie jest już zdolna - o poświęceniu. Oto dwóch nastolatków odkrywa boczny korytarz w atrapie kanału w Muzeum Powstania Warszawskiego i trafia tamtędy na plac Napoleona, w sam środek sierpniowego zrywu. Jak przeżyć na powstańczej ulicy? Gdzie najlepiej schować się podczas nalotu? Co jest ważne, a co w wojennym zamieszaniu schodzi na dalszy plan? Bohaterowie w jednej chwili muszą zmierzyć się z odpowiedzią na te i inne podobne pytania, a odpowiedzi przychodzą im w tych okolicznościach wyjątkowo łatwo. Mimo to nie wyczuwam sztuczności, gdy obaj spontanicznie włączają się w walkę. Tylko na początku wszystko zdradza ich inność: wygląd, język, przyzwyczajenia. Po kilku godzinach przebywania w samym środku wojennego piekła są już tacy jak inni - ich rówieśnicy z biało-czerwonymi opaskami na rękawach. Potem już nie chcą wracać "do siebie".
Coś mnie zaczarowało w tej książce Kowaleczko-Szumowskiej. Nawet mimo tego, że opowieść dopiero z czasem nabiera rozpędu, styl klaruje się, a bohaterowie z papierowych stają się postaciami z krwi i kości. "Galop '44" zbiera w całość różne autentyczne opowieści powstańcze, przemyca informacje, których próżno szukać w podręcznikach historii. Razem z bohaterami czołgam się kanałem na Starówkę, buduję barykadę przez Aleje, obserwuję alianckie zrzuty i feralne zestrzelenie liberatora. Najlepsza gra komputerowa ani film nie oddałyby tego, co Szumowska tak barwnie kreśli na kartach "Galopu '44", zakotwiczając czytelników w tej rzeczywistości na nieco dłużej niż trwa lektura. Czytając, patrzymy oczami chłopców z XXI w., którzy znając wynik powstania, mimo to decydują się walczyć do końca.
* Boyne J., Lekkie życie Barnaby'ego Brocketa, Dwie Siostry 2014.
11/11/2014
Widmark, Widłak i Tomek
"Pewnego razu byli sobie chłopiec i dziewczynka, mniej więcej w twoim wieku. Codziennie rano przychodzili na brzeg morza. Nigdy jednak się nie widzieli. Jak to możliwe? Morze było ogromne, wydawało się, że ciągnie się od brzegu aż do końca świata. Ale wcale tak nie było. Morze miało dwa brzegi – chłopiec mieszkał na jednym, a dziewczynka na drugim.
Któregoś ranka…"
Był lipiec. Wydawnictwo Zakamarki ogłosiło konkurs literacki, który polegał na dokończeniu opowiadania rozpoczętego wspólnie przez Wojciecha Widłaka i Martina Widmarka na festiwalu w Rabce. Z pozoru zwyczajne zadanie miało jednak niewielki kruczek. Do konkursu zostały zaproszone dzieci w wieku od 6 do 9 lat. Nietrudno dostrzec pewną sprzeczność między konkursem literackim a wiekiem uczestników. Zwłaszcza gdy uświadomimy sobie, że spora część z nich nie umie jeszcze czytać i pisać, a równie duża posiadła tę umiejętność w stopniu niewystarczającym do przelania swoich myśli na papier.
Tomek od razu zapalił się do wzięcia udziału w konkursie. Główna nagroda w postaci wyjazdu do Junibacken kusiła jak mało co. Mijały jednak kolejne dni wakacji, ale z rzucanych tu i ówdzie pomysłów nie wykluwał się spójny obraz, co najwyżej modyfikowane z dnia na dzień koncepcje. Jak zebrać w całość to, co rodzi się w głowie sześcioipółlatka, niepotrafiącego jeszcze pisać? Jak pomóc mu napisać opowiadanie własnymi słowami, posiłkując się piórem kogoś innego?
Przyszedł wrzesień a wraz z nim zbliżający się termin wysyłki opowiadania. Uznaliśmy, że nie ma innego wyjścia, jak tylko pójść na żywioł. Tomek stanął przed koniecznością skonfrontowania swoich pomysłów z kartką papieru. Bez brudnopisu, notatek i skreśleń podyktował cały tekst, pozostawiając nas w niemałym zdumieniu. Udało się?
Z zadaniem poradziło sobie 369 innych dzieci. Swoją drogą ciekawe, jakich technik chwycili się ich rodzice, żeby prace na kartkach A4 miały szansę trafić do redakcji Zakamarków.
Wygrana w konkursie dodała Tomkowi pewności siebie w obcowaniu z książką i to nie tylko w roli czytelnika.
Dziękujemy Zakamarkom za fantastyczną inicjatywę!
11/05/2014
Peep Inside The Zoo
Peep Inside The Zoo
Anna Milbourne
il. Simona Dimitri
projekt Nicola Butler
Co wyróżnia tę książkę spośród innych w biblioteczce Sadzonki? Jest najbardziej poklejona taśmą samoprzylepną. Niektóre elementy były sklejane po kilka razy. To zdecydowanie największy inwalida, ale przy okazji również jeden z najsilniejszych graczy pośród naszych książek do samodzielnego przeglądania. Sama się sobie dziwię, że bez żalu dawałam ją Sadzonce na żer i to nie dlatego, że jest taka kiepska. Po prostu z takich książek najszybciej się wyrasta. Smakowita graficznie a do tego wyposażona w mnóstwo atrakcyjnych okienek i klapek, które wiodą czytelnika przez książkowe zoo. Grafikę urozmaica sensowny tekst, co w książkach dla tej grupy wiekowej jest nadal rzadkością (przykład).
Kuszą też dwa inne tytuły z serii, ale choć wydawca mówi 3+, my wiemy swoje. Sadzonka nieubłaganie rośnie.
10/29/2014
Kuba i Amelia. Godzina duchów & Amelia i Kuba. Godzina duchów
Najstarsza: - Napisałaś, że "Kubę i Amelię" lepiej się czyta?
ja: - Zapomniałam.
Najstarsza: - To napisz jeszcze koniecznie.
Więc piszę. Najstarsza uważa, że "Kuba i Amelia" wyszła autorowi lepiej. Napisałam.
Więcej przeczytacie na Rymsie.
