10/06/2015

Tańcowała igła z nitką

Tańcowała igła z nitką
Jan Brzechwa
il. Stanisław Zamecznik
Czytelnik 1969, Wydanie VIII










Mam wrażenie, że w Polsce istnieje niepisany podział na tych co lubią Brzechwę i tych co wolą Tuwima. Sama zaliczam siebie do tych pierwszych i stale mam poczucie bycia na przegranej pozycji, bo jak mi się zdaje, Tuwima jednak wydaje się więcej. Dlatego dziś wyjęłam z półki pachnące starością, moje ulubione, zbiorowe wydanie poezji Brzechwy w opracowaniu graficznym Stanisława Zamecznika. Słabiej znane niż kanoniczne wydania z ilustracjami Szancera czy Themersonów, zasługuje na szczególną uwagę ze względu na wyjątkowy styl i charakter.

Jeżeli stale toczą się w kuluarach, a i na forach publicznych zdarza się, że również, dyskusje na temat tego czy Grażka Lange albo Marta Ignerska nie są zbyt nowoczesne, a przez to niezrozumiałe dla dzieci, nie mam pojęcia jakie emocje musiało wzbudzić pojawienie się w latach 50. XX w. tego opracowania wierszy Brzechwy. Światła dziennego nie ujrzeli wtedy jeszcze: sielski Miś Uszatek Rychlickiego (1957) ani Gąska Balbinka Hoffmann (1957), nie mówiąc już o wyjątkowo odważnym w tym zestawieniu Gapiszonie (1957). Opracowanie Zamecznika musiało spotkać się co najmniej z zaskoczeniem, podobnie jak dziś rozbrzmiewając pytaniem: dla dzieci czy już raczej nie?

Zamecznik plakacista, odważny architekt poszukujący nowych form wyrazu, scenograf miał wyjątkowe poczucie przestrzeni. Twierdził, że podobnie jak istnieje słuch muzyczny, istnieje też taka forma postrzegania wzrokowego, która odpowiada mu stopniem wrażliwości. Swój architektoniczny zmysł przekładał na projektowanie książek. W "Igle i nitce" bawi się układem graficznym, korzysta z niebanalnych skojarzeń, eksperymentuje z pikselizacją, geometrią i kolorem. Zamecznik przenosi wiersze Brzechwy w inny wymiar, poza utarty schemat dziecięcej poezji, w przestrzeń o wiele szerszą i bardziej namacalną. Wyszukuje w tekście podwójne znaczenia, uwypukla frazeologię, podkreśla metafory. Z jednej strony jest blisko tekstu, z drugiej jednak zawsze o krok do przodu, zagląda tam gdzie autor nie zdążył się zapuścić.

Wiersze Brzechwy w opracowaniu Zamecznika dobrze znoszą tanią, broszurową oprawę z 1969 roku. Szorstki, kremowy papier nie gryzie się z barwną litografią, uwypuklając tylko jej niewymuszoną prostotę. Pomijając obecność koloru, ten przymusowy mariaż kojarzy mi się bezwarunkowo z wydaniami codziennej prasy, które pamiętam z wczesnych lat 80. Kojarzy mi się miło. Bardzo miło.







Czytaj także

4 komentarze:

  1. Piękne wydanie, którego niestety nie znam:( I mimo iż jestem raczej w obozie Tuwima, będę na to polował. Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Piękne. Prosi się wręcz o godne wznowienie.
      Pozdrowienia.

      Usuń
  2. Pamiętam, że jako dziecko przeglądałam z wielkim zaciekawieniem tę książeczkę (a dodam że to książka z dzieciństwa mojej mamy) i myślę że wywarła duży wpływ na moje postrzeganie grafiki (jestem teraz projektantką). Niestety egzemplarz mamy gdzieś zaginął, ale udało mi się dorwać "nowy" w internecie i dziś do mnie przyszedł. Świetna rzecz! Po wielu latach nadal robi na mnie ogromne wrażenie.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. W zupełności rozumiem ten sentyment. Ja wychowałam się wprawdzie na Themersonach, ale Zamecznik mnie starą bardzo porusza. :)

      Usuń