Niewidziątka. Przewodnik po emocjach i nie tylko, Andy J. Pizza & Sophie Miller, Babaryba 2023.

Wyobrażam sobie, że w zalewie oferty książek o emocjach napisanie kolejnej musi być nie lada wyzwaniem. Co nowego znajdziemy w "Niewidziątkach"? Fajną kreskę, interaktywną formułę i niestety straszenie brokułem.

Andy J. Pizza to świetnie rozpoznawalny na amerykańskim rynku ilustrator, podcaster i mówca. Rysuje dla takich marek jak Amazon, Nickelodeon czy Youtube. Jego rysunki są śmiałe i energetyczne, kompozycje wciągające i dynamiczne. Aż wibrują pozytywną energią. Mimo że to rodzaj ilustracji bardzo przystępnej i niewymagającej, nie mam poczucia, że  "Niewidziątka" to książka, która zmierza w komercyjne rejony literatury dla dzieci. Gdybym szukała konotacji, pewnie zahaczyłabym myślą o interaktywne książki Hervé'a Tulleta. 

W "Niewidzątkach" tekstu nie jest dużo i stanowi raczej pewne podprowadzenie pod to, co dzieje się w warstwie wizualnej. Sam w sobie zresztą nie jest zbyt angażujący, wystarczający do tego, żeby usiąść wspólnie z kilkulatkiem i poprzyglądać się niewidzialnymi zjawiskom, którym twórcy dali widzialną formę. Autorzy przypatrują się echu i miejscom, gdzie można je spotkać, nadają kształt smakom i zapachom, pokazują nastroje miejsc, emocje losowych bohaterów i abstrakcyjne pojęcia takie jak nieskończoność czy chaos. Niektóre ilustracje aż kłębią się od zanimizowanych zjawisk, których można szukać, które można nazywać i snuć na ich temat swoje własne opowieści.

Książka nie jest przełomowa i odkrywcza, ale za to bez nachalnego i tak modnego dziś "rozmawiania o emocjach" oswaja maluchy z otaczającymi je zjawiskami. Zaskakuje jedynie bezrefleksyjne obrzydzanie smaku brokułów. A wydawałoby się, że tego typu numery mamy już w książkach dla dzieci za sobą.

W świetle błyskawicy, Lauren Wolk, tł. Dorota Konowrocka-Sawa, Dwie Siostry 2023.

Pensylwańska wieś lat 40. XX wieku. Bohaterka "Roku, w którym nauczyłam się kłamać", nastoletnia Annabelle, powraca, a w raz z nią magia sielankowego dzieciństwa poprzetykanego nabrzmiewającą prawdą, że życie ma jednak różne odcienie. 

"W świetle błyskawicy" – polski przekład tytułu, podobnie jak w przypadku pierwszego tomu, różni się nieco znaczeniowo od oryginalnego. "My Own Lightning" – moja własna błyskawica. Symbolicznie i wprost angielski tytuł niesie ze sobą znacznie więcej sensu. Oto nasza bohaterka, nastoletnia Annabelle, faktycznie zostaje porażona przez piorun, z którego to wypadku wychodzi cało, a nawet zyskuje niezrozumiałą moc porozumiewania się ze zwierzętami. Ten na pozór baśniowy wątek nie jest dowodem na to, że autorka z poważnej literatury zeszła na manowce lekkiej fantastyki. Przeciwnie, ta niezrozumiała i de facto niepotwierdzona przypadłość wynosi historię na nieco inne rejestry społecznych relacji i uczuciowych metafor.

Lauren Wolk bardzo starannie i z dużym namysłem podeszła do kontynuacji nieco bezkompromisowej opowieści o naturze kłamstwa, psychologii tłumu, bezrozumnej przemocy i czynach, które pragną, ale nie doczekają się odwetu. "W świetle błyskawicy" to książka inna, ale skutecznie miażdżąca wszystkie nasze wyobrażenia o sprawiedliwym osądzie, z jakimi zakończyliśmy lekturę pierwszego tomu. Po jej przeczytaniu wydarzenia z Wilczego Jaru nabierają innego znaczenia, a sama Annabelle, odbijająca dotąd piłeczkę w rozgrywce ofiara-oprawca, przekonuje się, że ofiara bywa oprawcą a oprawca ofiarą.

"W świetle błyskawicy" to opowieść nieco lżejsza, rozwiązująca supły twardych ocen,  tkająca materię pojednawczych rozmów i wybaczenia, które nie zawsze domaga się sprawiedliwości. Lekko relatywizująca, może nieco naiwna, ale na pewno bardziej ludzka niż pierwszy tom. Jednocześnie bardziej psia niż jakakolwiek książka, którą ostatnio miałam w ręku. Warto czytać po kolei. 

• Rok, w którym nauczyłam się kłamać
  

Od kilku dni trwa szósta edycja Plebiscytu Blogerów Lokomotywa – Książka dla Niedorosłych, projekt, który narodził się w mojej głowie z chęci integracji środowiska ludzi piszących o książce dziecięcej i młodzieżowej w internecie i promowania literatury, która zasługuje na zauważenie. 

Cieszymy się niezależnością, chlubimy wolnością gustów, szperamy i wyciągamy na światło dzienne te pozycje, które najmłodsi mają szansę pokochać. Nie skręcamy w ślepą uliczkę schlebiania gustom, nie ulegamy modom, często idziemy pod prąd. To nas wyróżnia i dzięki temu pula tytułów jest tak ciekawa. 

Przeczytajcie nasze uzasadnienia nominacji. Sięgnijcie po pozycje, których nie znacie, a uznacie za ciekawe. Zagłosujcie na książki, które Was zawołają!

www.plebiscytlokomotywa.pl/kopia-start

A jeśli możecie, wesprzyjcie nas symboliczną złotówką. Nie mamy sponsorów i mecenasów. Finansujemy się ze środków własnych, bo kochamy książki dla dzieci. <3 

https://zrzutka.pl/ujj3yt

Minął kolejny rok wydawniczy. Kolejne tytuły doczekały się nagród i wyróżnień. Zajrzyjmy za kulisy tych najbardziej prestiżowych. Zapraszam!

 Uciekinierzy, Ulf Stark, il. Kitty Crowther, tł. Katarzyna Skalska, Zakamarki 2023.

"Uciekinierzy" – ostatnia z powieści Ulfa Starka ukazała się w rok po jego śmierci. Kontynuacja świetnej, na poły autobiograficznej trylogii osadzonej w podsztokholmskim Stureby zamyka serię subtelną opowieścią o odchodzeniu. 

Prostota, humor, wzruszenie – nie sposób przecenić ogromnej staranności z jaką Ulf Stark stworzył dziecięce opowiadania, których bohaterem jest on sam i jego rodzina. Autofikcja – łączenie fikcji literackiej z materią osobistych doświadczeń autora stało się paliwem do powstania książek, które bardzo wnikliwie badają przestrzeń między teraz a wtedy, między dorosłym autorem a dorastającym Ulfem. Jako fanka serii dostrzegam w niej przede wszystkim dużą dozę szczerości, która nie opiera się na szczegółowym dociekaniu, co jest prawdą, a co nie, ale na świetnym zobrazowaniu perspektywy, emocji i doświadczeń młodego chłopaka. Dziecięcy narrator towarzyszy bohaterowi w bardzo naturalny sposób, jednocześnie dorosły autor rzuca na historię cień trafnej refleksji.

"Uciekinierzy" w piękny i finezyjny sposób mierzą się z tak lubianą przez skandynawskich autorów relacją między wnukiem a dziadkiem. Napisana ze swadą, niepozbawiona szelmowskiego mrugnięcia okiem do czytelnika historia wykradzenia dziadka z domu opieki i zabrania do domku na wyspie, staje się pretekstem do opowiedzenia o tym, co w życiu najważniejsze. Śmiech i łzy wzruszenia mieszają się w doskonałej proporcji. Pozostaje też miejsce na subtelne niedopowiedzenie, które tworzy przestrzeń do własnej refleksji.

Książce towarzyszą charakterystyczne ilustracje Kitty Crowther (znanej polskim czytelnikom z picturebooków od Wydawnictwa Dwie Siostry). Narysowane w stu procentach kredkami, w nieco przerysowany sposób ukazują ludzką fizjonomię. Cienkie wielokolorowe pasma, tak typowe dla stylu ilustratorki, przenikają się z mrocznymi cieniami. Ilustracje idealnie dopełniają napisane słowem słodko-gorzkie obrazy ludzkich relacji.

• Magiczne tenisówki mojego przyjaciela Percy'ego

• Mój przyjaciel szejk w Stureby

• Mój przyjaciel Percy, Buffalo, Bill i ja

 Nagrody literackie

za książkę dla dzieci:

• Dorota Combrzyńska-Nogala, Odysejki, Wydawnictwo Literatura

za książkę dla młodzieży:

• Maria Strzelecka, Hajda. Beskid bez kitu, Wydawnictwo Libra PL

Wyróżnienia literackie 

• Mariusz Góra, Wojtuś, Podlaski Instytut Kultury
• Katarzyna Ryrych, Linka w Mysim Mieście, Wydawnictwo Albus
• Dorota Gellner, Nieśmiała myszka, Wydawnictwo Bajka
• Katarzyna Ryrych, Zupełnie inna bajka, Wydawnictwo IBIS
• Lidka Iwanowska-Szymańska, Rycerz Jan, królewna Kasia i smok, Fundacja Otwartych

Nagrody graficzne 

za książkę obrazkową:

• Maria Dek, Kiedy urosnę, Wydawnictwo Bernardinum

za ilustracje i koncepcję graficzną:

• Gosia Herba i Mikołaj Pasiński, Nikogo nie ma w domu, Wydawnictwo Harperkids Polska  

Wyróżnienia graficzne 

za książkę obrazkową:

• Anna Kaźmierak, Gdzie ty jesteś, koguciku?, Wydawnictwo Wytwórnia
• Maria Strzelecka, Hajda. Beskid bez kitu, Wydawnictwo Libra PL 
  

 za ilustracje i koncepcję graficzną:

• Natalia Chirkowska, Ten Pan, Wydawnictwo Widnokrąg
• Robert Czajka, Ziemianie, Wydawnictwo Druganoga
• Agata Dudek, Butelka taty, Wydawnictwo Widnokrąg
  

Nagroda za upowszechnianie czytelnictwa:

Nominowana za:

• ciekawe, interdyscyplinarne i międzypokoleniowe festiwale, projekty, programy oraz rozmach i duży zasięg przedsięwzięć, szczególnie tych skierowanych do młodych ludzi,
• podkreślanie, że książka jest życiem (w projekcie Book=Life), ukazywanie tegoż w kilku krajach i językach,
• włączanie młodych w upowszechnianie czytelnictwa wśród najmłodszych (Drużyna Książki),
• interdyscyplinarność i wielotorowość działań, obecność w różnych przestrzeniach miasta i w różnych formach,
• warstwę wizualną (przyciąganie dzieci i ich opiekunów obrazami),
• pomysłowość i rozmach w krzewieniu miłości do książek,
• umiejętność skupienia wokół wielu prowadzonych projektów czytelnictwa wysokiej klasy specjalistów oraz wolontariuszy.
•  

NAGRODA SPECJALNA „Dziecko jest najważniejsze”:

 Szalik. O Wisławie Szymborskiej dla dzieci, Michał Rusinek, il. Joanna Rusinek, Wydawnictwo Poznańskie 2023.

Jak zdjąć noblistkę z piedestału? Czy o wielkich tego świata tylko nudno i z zadęciem? Duet Rusinków udowadnia, że potrafi przełamać kryzys pomnikowych biografii na półkach dla dzieci, a Wydawnictwo Poznańskie, że perfekcyjna szata graficzna to konieczność, nie przywilej.

 Szalenie trudno pisać o książce biograficznej, której bohaterka nie budzi ciepłych uczuć, a jeśli przypatrzeć się sprawie uważniej, nawet nieco wieje tu chłodem. Jeszcze trudniej przyznać się, że wiersze rodzimej noblistki nie poruszają w sercu żadnej struny. Mimo to z dużą przyjemnością przeczytałam "Szalik" Michała i Joanny Rusinek, bo z przytupem przełamuje konwencję pomnikowych biografii i zmurszałą noblistkę da się nawet nieco polubić. Trzeba przyznać, że to miło, iż o tak ciepłą i dowcipną, nieco też uszczypliwą biografię, pokusił się właśnie Michał Rusinek, sekretarz Szymborskiej, jej prawa ręka, bliski współpracownik i przyjaciel. Pojawiają się ciekawe anegdoty z dzieciństwa, próbki poezji, nie tylko tej dojrzałej, kulisy jej warsztatu pisarskiego i bardzo ludzki i przyziemny rzut okiem na jej osobowość i stosunek do świata.

Na tę fascynującą, napisaną przystępnym językiem, ale pozbawioną infantylizmu opowieść, nakłada się graficzna strona książki, stanowiąca bardzo zgrabny kolaż ilustracji i fotografii z archiwum poetki. Dopieszczony projekt graficzny perfekcyjnie przeplata tekst z obrazem, zapewniając lekturę urozmaiconą, ze strony na stronę zaskakującą nowymi rozwiązaniami. Świetna do samodzielnego czytania (duży font), ale przyjemna również do wspólnej lektury, ma walor książki, w której mały i duży odkryje ciekawe wątki i motywy. Dyslektycy uwierzą, że z pałą z ortografii można zostać noblistką z dziedziny literatury, a wszyscy nieprzekonani zrozumieją, że sukces ma różne oblicza. Nawet, jeśli marzymy o tym, żeby pisać opasłe powieści, a wychodzą nam tylko krótkie wiersze.