Detektyw wróbel i złamane pióro, Tomasz Samojlik & Adam Wajrak, Agora dla Dzieci 2023.

Pamiętam moje początkowe wątpliwości związane z westernowym anturażem pierwszej ptasiej, komiksowej serii Samojlika i Wajraka, a potem entuzjazm, gdy razem z Najmłodszą zgłębiałyśmy tajniki białowieskiego ekosystemu. Powrót autorów z nową ptasią serią przyjęłam ciepło. Tym razem w miejskiej odsłonie? Czemu nie.

Pierwszy zachwyt – zintegrowana oprawa – "twardsza niż miękka, miększa niż twarda", mówi obiegowa charakterystyka, a ja powiem trwalsza niż miękka, lżejsza niż twarda. I zajmuje mniej miejsca na półce. Jeżeli oczekuję jakiejś zmiany na rynku książki dziecięcej, to właśnie krok w stronę zintegrowanej oprawy byłby tą pożądaną. Postulat powracający, ale nadal jakoś niezauważany przez wydawców. Brawo wydawnictwo Agora!

W środku koncept znany i lubiany: kryminalna zagadka, ptasie animozje, duża dawka wiedzy przyrodniczej. Autorzy jak zwykle umiejętnie budują napięcie, stronią od dydaktyzmu, lekko i dowcipnie prowadzą dialogi. Niewymuszony styl narracji  – dobry balans między literackością a potoczną, żywą mową – to atut, który buduje popularność komiksowych serii Samojlika i Wajraka. Kolejna, to szerokie spektrum świetnie wymyślonych postaci, od koncepcji do rysunku.

Główny bohater, detektyw Wróbel (dla przyjaciół Domikuś), z dużym prawdopodobieństwem wykreowany na alter ego animowanego Ćwirka ;), przypomina też poprzednich samojlikowych protagonistów: ryjówkę Dobrzyka i dzięcioła Triko. Nieustraszeni, ambitni, zuchwali. Detektyw Wróbel zna swoją pozycję w herarchii miejskiej dżungli, ale żeby poznać prawdę, potrafi sprzeciwić się nawet ptasim drapieżnikom. Kto atakuje ptaki, spadające z dużej wysokości? Jak odnaleźć sprawcę zamachów? Z fascynacją przyglądamy się miejskim sporom i zależnościom. Kto się z kim nie lubi i dlaczego? Skąd wziąć uliczny fastfood? Gdzie można się przespać, a które miejsca lepiej omijać?

Pomiędzy rozdziałami komiksu autorzy starym zwyczajem umieszczają przyrodnicze pogadanki, tym razem z ciekawostkami o miejskim życiu ptaków: dlaczego wrony siwe wyniosły się ze wsi? Dlaczego dzięcioły stukają w latarnie? Dlaczego szyby bywają niebezpieczne dla życia? Upakowane jak kompleks dobrych witamin w tabletkach informacje, jak zwykle zaskoczą małych i dużych. Przy okazji recepta na dobrą zabawę.

Umarły las / Nieumarły las

Odjeżdżamy już po raz piąty! Nasz skład jak co roku wiezie 60 najlepszych tytułów książkowych minionego roku spośród książek dla niedorosłych. Głosowanie w plebiscycie trwa do 31 stycznia.

Wszystkie tytuły i uzasadnienia nominacji znajdziecie na naszej stronie Plebiscyt Lokomotywa.

Zapraszamy do zabawy!

Laszlo boi się ciemności, Lemony Snicket, il. Jon Klassen, tł. Michał Rusinek, Frajda 2022 (Filia 2013).

9 lat po polskiej premierze "Laszlo boi się ciemności" ukazuje się właśnie wznowienie tego bestsellerowego picturebooka. Tym razem pod szyldem Wydawnictwa Frajda (imprint Filii). Postanowiłam przypomnieć małoczcionkową recenzję tej jednej z moich ulubionych książek dla najmłodszych. Nadal aktualna, a książka nadal zachwyca.

Kiedy wiosną (2013 roku) po raz pierwszy zobaczyłam filmowy zwiastun anglojęzycznej książki "The Dark", wiedziałam że chcę ją mieć na swojej półce. Jakie było moje zaskoczenie, gdy "The Dark" ukazało się po polsku jeszcze w tym samym roku i to w tłumaczeniu Michała Rusinka. "Laszlo boi się ciemności" leży przede mną, a ja ślę zdalne, transoceaniczne ukłony do Lemony Snicketa i Jona Klassena, bo książka nie zawiodła moich oczekiwań.

"Laszlo boi się ciemności" to książka dialog. Bohaterów jest dwóch - chłopiec i ciemność. O czym rozmawiają? Gdzie mieszka ciemność? Co się za nią kryje? Co się stanie, gdy się podąży za jej głosem? Wszystko zaczęło się od ilustracji narysowanej przez Klassena, przedstawiającej chłopca stojącego w kompletnej ciemności, na szczycie schodów prowadzących do piwnicy. Lemony Snicket, genialny autor "Serii niefortunnych zdarzeń" dopisał do obrazka historię, niemniej straszną i równie intrygującą. Obaj autorzy odżegnują się jednak od podejrzeń, że chcą kogokolwiek straszyć. Ale o tym można się przekonać dopiero po przeczytaniu całości. Chodziło wyłącznie o zdobycie uwagi czytelników. Genialnie im się to udaje. "Laszlo boi się ciemności" to w istocie czarna komedia, w której element suspensu prowadzi nas nieuchronnie do zabawnego zakończenia. Ale nie zdradzę już więcej ani słowa.

Klassen i Snicket oddają do naszych rąk książkę świetnie wyważoną, jeśli chodzi o proporcję tekstu i ilustracji. Czytając ją przekonujemy się, że historia opowiedziana tylko za pomocą tekstu lub pozbawiona go całkowicie, zostałaby za każdym razem odarta z połowy jej wartości. Nie chodzi mi tylko o walor estetyczny, który jest niezwykle istotny, ale o dwubiegunowość książki, kryjącą się za stroną wizualną i słowną. Obraz odpowiada za suspens, tekst zaś stanowi o jej dowcipie. W przypadku tej książki tych dwóch rzeczy nie da się rozłączyć.

 "Laszlo boi się ciemności" to książka, która ma szansę spodobać się wszystkim. Dorośli docenią jej przewrotny humor, a dzieci ucieszą się, że choć napięcie sięga zenitu, w istocie nie dzieje się tu nic strasznego. Można spać spokojnie.

(październik, 2013 r.)

A co Was najbardziej zachwyciło w tym roku?

 Ładna historia, Zuzanna Orlińska, il. Aleksandra Fabia, Kropka 2022.

O tej książce, dość nietypowo, świat usłyszał chwilę przed oficjalną premierą. Latem 2022 roku Aleksandra Fabia za ilustracje do "Ładnej historii" otrzymała III nagrodę Krakowa Miasta Literatury UNESCO. W październiku książka ukazała się nakładem wydawnictwa Kropka. 

"Ładna historia" to cały las. Las drzew genealogicznych różnych polskich rodów, poczynając od Mieszka I na Piłsudskim kończąc, a w tle ciekawostki dotyczące ich zawiłych losów i czasów, w których żyli. Nie brak tu spisków, intryg, miłosnych zawodów, świetlistych planów i kompletnych porażek. Precyzyjnie narysowane portrety nieżyjących sław i tych zupełnie nierozpoznawalnych krewnych zajmują całe rozkładówki. Jak wyglądała Emnilda, trzecia żona Bolesława Chrobrego? Jaką fryzurę nosił Jakub Ludwik Sobieski, syn Jana? Imponujący research! Obok portretów krótkie biogramy. Historyczny pudelek.pl w pełnej krasie. Dla tych, którzy lubią wiedzieć, kto, z kim i dlaczego.

Skąd się wzięły przydomki  polskich władców, która księżniczka została polską i czeską królową, ile lat miała Jadwiga, gdy została królem, skąd się wziął Zamość? Zuzanna Orlińska z typową dla siebie wprawą sortuje ciekawostki historyczne, wydobywa smaczki, porządkuje chronologię. Czytając naprawdę można uwierzyć, że historia to bułka z masłem i przy odrobinie wprawy i zaangażowania da się ją opanować równie skutecznie jak robią to autorki.

Można czytać na wyrywki, albo godzinami biegać palcem po genealogicznych gałęziach. Nie sposób się tu nudzić. "Ładna historia" pięknie porządkuje wiedzę, która na lekcjach historii często miesza się i nie składa w całość. Ale przede wszystkim to niezła zabawa.

 

Nagrody literackie 

 za książkę dla dzieci:

• Justyna Bednarek, Nasza niegrzeczna mama, il. Katarzyna Palus, Wydawnictwo Wytwórnia
  

za książkę dla młodzieży:

• Marcin Szczygielski, Antosia w bezkresie, Instytut Wydawniczy Latarnik

Wyróżnienia literackie: 

• Agnieszka Kochanowska, Jak się tu znaleźliśmy, Miejski Teatr Miniatura
• Jarosław Mikołajewski, Drogocenny kamyczek, Wydawnictwo Słowne
• Zofia Stanecka, Drań, czyli moje życie z jamnikiem, Wydawnictwo Kropka

 Nagrody graficzne

za książkę obrazkową:

• Jacek Ambrożewski za autorską książkę obrazkową Ale odlot. Rysunkowa historia lotnictwa,Wydawnictwo Dwie Siostry
  

za ilustracje i koncepcję graficzną:

• Katarzyna Walentynowicz za ilustracje, Marcin Markowski za koncepcję graficzną książki Poławiacz cieni, Wydawnictwo Wolno, Fundacja Galerii Foksal

Wyróżnienia graficzne:

• Dominika Czerniak-Chojnacka, Dwa słowa, Wydawnictwo Dwie Siostry

• Monika Hanulak i Grażka Lange, Książka dla psa, Książka dla kota, Wydawnictwo Dwie Siostry

• Klaudia Kozińska, Dobra nasza! Polska. Przewodnik dla dzieci, Wydawnictwo Dwie Siostry

• Iga Ścibek, Co to za kuleczka?, Wydawnictwo Dwie Siostry

Nagroda za upowszechnianie czytelnictwa:

Nagrodę za upowszechnianie czytelnictwa otrzymuje za:

•     wprowadzanie najmłodszych odbiorców poprzez literaturę w świat uniwersalnych wartości;

•     dzielenie się z innymi sprawdzonymi przez siebie metodami pracy edukacyjnej i wychowawczej inspirowanej mądrym tekstem literackim;

•     jej flagowy projekt: czytanie wrażeniowe, relacyjne, szczególnie ważne w edukacji literackiej dzieci młodszych;

•     wieloletnią konsekwencję w działaniu na rzecz czytelnictwa najmłodszych;

•     marketingową moc i uczynienie własnej marki z czytania włączającego uwagę i uczucia dzieci;

•     niezwykłą umiejętność emocjonalnego angażowania małych i dużych uczestników spotkań z książką.

NAGRODA SPECJALNA „Dziecko jest najważniejsze”:

Cudowne lekarstwo i inne bajki ludowe. Podkarpacie, Joanna Papuzińska, il. Jola Richter-Magnuszewska, NIKiDW 2022.

Ostatnimi czasy ukazuje się dużo książek z pogranicza kultury ludowej. A jedna lepsza od drugiej. "Cudowne lekarstwo" wybitnego duetu autorskiego zabiera nas na Podkarpacie. Jeśli kochacie gwarę i tradycyjne ludowe bajki, to książka dla Was.

Nie mogę oprzeć się wrażeniu, że przede mną książkowa perełka. Od pomysłu na spisanie opowieści lokalnych bajarek, poprzez staranną literacką adaptację, wysmakowany projekt graficzny, nawiązujące do lokalnej sztuki ludowej ilustracje, aż po perfekcyjną oprawę z kwiatową tasiemką. Książka powstała z inicjatywy Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi i być może to wolniejszy proces wydawniczy instytucji kultury miał znaczenie dla jej ostatecznego, dopracowanego kształtu. Wyobraźcie sobie tradycyjne opowieści ludowe, zebrane i nagrane, udostępnione za pomocą kodów QR – do słuchania, oraz przetłumaczone na ogólnopolską polszczyznę przez Joannę Papuzińską – do czytania. Nie sposób przecenić możliwości poznania tej treści w dwóch formach przekazu. Lokalne gwary Podkarpacia mogą okazać się trudne do zrozumienia, ale możliwość posłuchania ich oryginalnego brzmienia jest tak ożywcza i inspirująca.

Bajki zebrane w tym zbiorze pochodzą z różnych rejonów Podkarpacia i reprezentują różne bajkowe gatunki. Załączona mapka pozwala szybko zorientować się, gdzie pozyskiwali drewno Lasowiacy, gdzie uprawiali ziemię Pogórzanie i Dolinianie, a gdzie bydło i owce wypasali Łemkowie. O zróżnicowanej kulturze tego obszaru opowiada bogaty, ale nieprzegadany wstęp. Trudne słowa tłumaczy słowniczek na końcu każdej opowieści. 

Wśród zgromadzonych bajek znalazły się ogólnie znane, jak "O czym dudni woda w studni", szerzej znana pod tytułem "Dwie Dorotki", ale też typowo regionalne, jak ta o lasowiackim sercu. Co ciekawe, motyw serca jest też głównym elementem graficznym książki, pojawia się na okładce, ale też kilkakrotnie w środku wydania. Na ilustracjach Joli Rychter-Magnuszewskiej pojawiają się też typowe dla regionu stroje ludowe, architektura i wnętrza. Książkę zamykają łemkowskie przysłowia i tradycyjna pieśń w łemkowskim języku. Jedyne czego żal, to że nie można jej posłuchać.

Książka dostępna jest również online: tutaj!