4/23/2014
Kto to być może o tej porze? Seria niewłaściwych pytań
Kto to być może o tej porze?
Lemony Snicket
il. Seth
Literacki Egmont 2014
Dawno nie spotkałam książki, po przeczytaniu której wiedziałabym jeszcze mniej, niż wiedziałam zanim zaczęłam ją czytać. Lemony Snicket, a ściślej mówiąc Daniel Handler, który kryje się pod słynnym literackim pseudonimem, nie pierwszy już raz gra czytelnikowi na nosie. Kronika niefortunnych zdarzeń, światowy bestseller od kilkunastu już lat, zapewniła Snicketowi bardzo wysoką pozycję wśród autorów książek młodzieżowych, a także opinię jednego z bardziej oryginalnych twórców w tej grupie. Seria niewłaściwych pytań potwierdza tylko, że ironiczny styl, zabawa konwencją i poczucie humoru nie opuszczają Snicketa i tym razem.
Obcujemy zatem z autorem inteligentnym i przebiegłym, stąd jego książki należy traktować z bardzo dużym dystansem i stosownym przymrużeniem oka. Nawet mając na względzie, że mamy do czynienia z kryminałem dla dzieci, czyli z formą dość lekką i wydawałoby się równie przewidywalną, Seria niewłaściwych pytań jest w stanie zaskoczyć i zmylić. Niewłaściwe pytania kłębią się nie tylko w głowie głównego bohatera, ale również samego czytelnika, który zwiedziony grą pozorów, nie zwraca uwagi na niuanse i podąża utartym schematem wypracowanym przez lata literackich doświadczeń. Lemony Snicket bezbłędnie zwodzi na manowce, przez co naprawdę trudno nie ulec jego sugestywnym podpowiedziom.
W Polsce ukazał się dopiero pierwszy tom serii (po angielsku można przeczytać już dwa) i sądząc po rozwoju akcji, autor ma pewnie zgromadzony materiał na przynajmniej kilka następnych. Książka trzyma tempo, a dzięki genialnemu tłumaczeniu Jolanty Kozak, czyta się ją świetnie. Bardzo dobry przekład chroni powieść przed wrzuceniem do jednego worka z masowo i niezbyt starannie wydawanymi pozycjami dla nastolatków. Snicket zasługuje na dobrego tłumacza jak mało kto, ponieważ tylko dzięki temu, da się wydobyć wszystkie smaczki, jakie serwuje swoim angielskojęzycznym czytelnikom.
Książka określana jest jako prequel poprzedniej serii, a jej głównym bohaterem jest kilkunastoletni Snicket. Autor dawkuje informacje w sposób niewyobrażalnie skuteczny, praktycznie niczego nie zdradzając na pewno. Pytania stanowią faktycznie największy pewnik, a to że zwykle są one niewłaściwe, tylko potwierdza, że rzeczywiście nic nie jest pewne. Przewodni motyw powieści stanowi poszukiwanie bombinującej bestii, która znika i pojawia się w niecodziennych okolicznościach. Tych którzy chcieliby wiedzieć, czym lub kim jest, zachęcam do lektury. Warto.
4/13/2014
Basia i urodziny w muzeum
Basia i urodziny w muzeum
Zofia Stanecka
il. Marianna Oklejak
Wydawnictwo Egmont 2014
Zapanowało przekonanie, że książkę dla dzieci można zrobić o wszystkim, a nawet o niczym. Wystarczy wybrać dowolny motyw, wokół którego da się osnuć fabułę albo wręcz przeciwnie, nie da się nic z nim zrobić i powstają historie, które nie mają początku albo końca, przesłania ani morału, nie niosą żadnych wniosków lub choćby logicznego sensu. Mają motyw. Motywem może być kropka u Tulleta, Ja u Brenifiera (Oscar Brenifier, "Ja, co to takiego?") albo noc w "Co się dzieje kiedy śpisz?". I choć wartość każdej z tych książek trzeba oceniać indywidualnie, łączy je motyw jako wartość sama w sobie. Tullet używa kropki jako pretekstu do zabawy, Brenifier snuje swoje pseudointelektualne rozważania wokół JA, Łazowski udaje, że ma pomysł na to, co zwierzęta robią nocą. Literacki postmodernizm wpycha nas co i rusz w pułapkę książek do wszystkiego i do niczego. Świetny projekt graficzny wspiera słaby tekst lub odwrotnie.
Seria o Basi od kilku lat stanowi trzon książek pedagogizujących, pomagających rodzicom w rozwiązywaniu konkretnych problemów. Po dwudziestu kilku tomach wiemy już, że za "Basia i ..." może stać dosłownie wszystko. Sukces książek o Basi potwierdza, że tego typu literatura jest potrzebna i lubiana zarówno przez dzieci, jaki i rodziców. Sukces ten to jak się okazuje koło zamachowe, z którego wielu chciałoby skorzystać. Kiedy Zofia Stanecka napisała pierwszą książkę o Basi, nikt nie pomyślał nawet, żeby wykorzystać ją do promocji warszawskiego zoo. "Basia i urodziny w muzeum" powstała już na zamówienie Muzeum Narodowego, by promować nie tylko samo Muzeum, ale również konkretne lekcje muzealne. Basia zostaje zaproszona na warsztaty o rycerzach i księżniczkach. Wybiera się na nie bez entuzjazmu, ponieważ nie może zabrać ze sobą Miśka Zdziśka. Na miejscu, dzieci przygotowują dawne nakrycia głowy, oglądają wystawę i jedzą posiłek. Każde z dzieci może wcielić się w postać księżniczki lub rycerza, ale Basia wybiera inne przebranie i w domu zamienia swój strój w róg jednorożca.
Product placement nie wyszedł książce na dobre. Mam wrażenie, że opisów jest za dużo w stosunku do dialogów i zabrakło pomysłu na ciekawą fabułę. Motyw muzeum nie chce sam podźwignąć tematu i książka pozostawia niedosyt. Na dodatek wątek rajstopek, z których dzieci przygotowują przebrania, nie jest śmieszny a raczej groteskowy.
Pozostaje mieć nadzieję, że warsztaty w MN są jednak nieco ciekawsze, a przynajmniej dzieci wychodzą z nich bardziej zadowolone, niż to przedstawiła autorka. Inaczej nie tylko książka okaże się słaba, ale i promocja nieskuteczna.
4/07/2014
Moc czekolady. Opowieść o Wedlach i czekoladzie
Moc czekolady. Opowieść o Wedlach i czekoladzie
Anna Czerwińska-Rydel
il. Poważne Studio
Wydawnictwo Muchomor 2014
Nazywam się Mała czcionka i nie lubię czekolady. Od tego chyba powinnam zacząć, bo książka, która według mojego męża przesiąknięta jest zapachem czekolady, inaczej odbierana będzie przez kogoś kto lubi i tego, który niekoniecznie.
Opowieść o Wedlach bardzo szybko zdobyła uznanie 6-letniego Tomka i mimo że pierwsze rozdziały opisujące historię odkrycia ziaren kakaowca były dość zawiłe i początkowo go zniechęciły, książkę ostatecznie połknęliśmy w trzy wieczory. Fragmentów opisujących dzieje fabryki podczas wojny słuchał za to z otwartą buzią i to w sensie dosłownym, dopytując co chwila o każdy szczegół. Anna Czerwińska-Rydel wypracowała bardzo skuteczny warsztat pisania opowieści biograficznych dla dzieci, który daje jej chyba nieograniczone możliwości zawiązywania fabuły wokół dowolnej postaci. Nie robi tego w sposób spektakularny, ale na tyle skuteczny, by jej książki czytać z przyjemnością i nie nudzić się ich znajomą powtarzalnością.
Opowieść o Wedlach ktoś na Sieci nazwał folderem reklamowym, zarzucając książce "indoktrynację za własne pieniądze". Ocena wydaje się być trochę naciągana, zważając na to, że majątek Wedlów został po wojnie upaństwowiony i trudno doszukiwać się ciągłości między ówczesną i dzisiejszą marką. Faktem jest za to, że książka stanowi piękną laurkę dla rodziny Wedlów, taką na której nie sposób znaleźć żadnej rysy. Nie ujmując nic ich zasługom dla Warszawy, niektóre fragmenty brzmią aż zbyt pięknie, by były prawdziwe.
Autorka nie sili się na happy end. "Moc czekolady" mimo słodkich konotacji nie ma szczęśliwego zakończenia. Okazuje się być raczej nieco gorzkie i wbrew wspomnianym wcześniej zarzutom pozostawia raczej pewien niesmak w stosunku do Zakładów Przemysłu Cukierniczego "22 Lipca" i ich następców. Historia Wedlów jest zdecydowanie opowieścią o czasach świetności fabryki, które minęły bezpowrotnie: o polskich plantacjach kakao, krowach wypasanych na halach i pękającej po nagryzieniu polewie Ptasiego Mleczka.
Czy jest też książka o Grycanach? - zapytał na koniec Tomek.
4/01/2014
Sen, który odszedł
Sen, który odszedł
Anna Onichimowska
il. Krystyna Lipka-Sztarbałło
Wydawnictwo Ezop 2001
Jest rok 2003. Na półkach w pokoju rocznej wówczas Najstarszej stoją tylko książki z naszego dzieciństwa. Z ciekawością przeglądam ofertę internetowej księgarni. Z kilkunastostronicowej listy książek dla dzieci udaje mi się wybrać jedną, którą zamawiam w ciemno: "Sen, który odszedł".
Kiedy słyszę, że "Dziecko, które ma dwa miesiące, to nie jest kandydat do wyrabiania poczucia estetyki" (cyt. Irena Koźmińska), zastanawiam się, po co z mozołem gromadziłam biblioteczkę współczesnej literatury dla Najstarszej, zamiast bez wyrzutów sumienia kupić kilka koszmarków, które wysypywały się z półek, jako pokłosie polityki wydawniczej lat 90. i początku XXI wieku. Patrzę na rozsypujący się egzemplarz "Snu, który odszedł" i mam w pamięci wszystkie chwile spędzone nad magicznymi ilustracjami Krystyny Lipki-Sztarbałło. To dzięki takim książkom i tym zachowanym w rodzinnych biblioteczkach, rozbudzającym estetycznie i twórczo, płynnie przeszliśmy do tych pozycji, które obecnie obficie serwują nam małe dziecięce oficyny wydawnicze.
"Sen, który odszedł" wpisuje się w nurt książek snujących oniryczną wizję na styku snu i rzeczywistości. Pobrzmiewa tu echo "Alicji w Krainie Czarów", przywoływane w postaci Pana w Kapeluszu i wszędobylskiego królika. Bardzo wyraźnie czuć też inspirację Sendakiem ("Where the Wild Things Are"), urzeczywistniającą się w nocnej wyprawie głównego bohatera oraz niespodziewanym powrocie do zacisznej, domowej sypialni. Książka jest miejscami przegadana, ale trzyma tempo. Opowieść podąża białym fontem po nocnym tle papieru, co chwila zmieniając kierunek. Gdzie jest sen, który odszedł? I czy odszedł na pewno...?
3/25/2014
Pierwsza książka mojego dziecka
Fundacja ABCXXI
Podsłuchałam ostatnio podwórkową rozmowę dwóch mam przedszkolaków. Jedna z nich w luźnym tonie narzekała, jak trudno wieczorem zagonić dzieci do łóżka. Zanim się wykąpią, w ślimaczym tempie zjedzą kolację, poczytają, robi się już bardzo późno. Na te utyskiwania druga z pań bez cienia wstydu odpardła:
- My nie czytamy. Kiedyś jak była mniejsza czytaliśmy, ale to tyle czasu zajmowało, że już nie czytamy. Najpierw czytanie, potem oglądanie obrazków... mnóstwo czasu. Ogląda tylko bajkę i idzie spać.
***
Mijają kolejne lata promowania czytelnictwa w kampanii Cała Polska Czyta Dzieciom. Już chyba każde dziecko wie, jak długo powinno się czytać codziennie. I co z tego wynika? Czy kampania wpłynęła na świadomość rodziców, czy tylko wyryła w głowie formułkę, do której i tak stosują się co najwyżej ci, którzy i bez promocji czytaliby swoim dzieciom? Kampania to oczywiście tylko zachęta, wskazówka, która pokazuje co jest ważne, a każdy samodzielnie podejmuje decyzję, co z tym fantem zrobić.
Jakby zupełnie w oderwaniu od poprzednich swoich działań, Fundacja ABCXXI stworzyła książkę, która otrzymawszy sowite dofinansowanie (800 tys. złotych) z Ministerstwa Kultury, od grudnia ubiegłego roku rozdawana jest wszystkim nowo narodzonym na polskich porodówkach. Publikacja okazała się koszmarkiem oprotestowanym przez czołowych specjalistów, obśmianym i wyszydzonym.
Przyzwyczaiłam się do głupiego dysponowania środkami publicznych, więc w tym wszystkim nie boli mnie tak bardzo samo zaangażowanie Ministerstwa (chociaż wyobrażam sobie inne sposoby wydania tych pieniędzy). O wiele bardziej zawiodła mnie sama Fundacja ABCXXI, która wielu Polakom kojarzy się ze szczytnym celem promocji czytelnictwa. Jakie czytelnictwo chce promować Fundacja, podsuwając Kowalskiemu "Pierwszą książkę mojego dziecka"? Jakie oblicze odsłoniła, wypuszczając w świat ten Produkt? Czy równanie w dół nadal będzie obowiązującą wykładnią polskiej edukacji i kultury skierowanej do dzieci? Niestety tym razem już od urodzenia.
Ps. Polecam nagranie wywiadu z radia TOK FM, w którym Irena Koźmińska, prezes Fundacji ABCXXI wyjaśnia motywy jakimi kierowała się, wydając "Pierwszą książkę mojego dziecka". (podcast 2014-03-25 18:40)
"Pierwsza książka mojego dziecka" do ściągnięcia w formacie PDF na stronie Fundacji.
