Łowca słów, Susin Nielsen, tł. Iwona Żółtowska, Akapit Press 2015.

W percepcji powieści dla młodzieży funkcjonuje określenie "powieść greenowska" (GreenLit). Pierwszoosobowa słodko-gorzka narracja, wątek romansowy, oderwany od rzeczywistości bohater i jakiś rodzaj fetyszu, tworzący atmosferę powieści, potrafią złożyć się na książkę, która pozwala wytworzyć więź między czytelnikiem a bohaterem. Poznajcie "Łowcę słów".

Dobrze napisane dialogi to pierwsze co rzuca się w oczy w kontakcie z książką. Młodsi bohaterowie nie przemawiają, starsi nie moralizują. Tłumaczka z pełną swobodą dopuszcza potoczny język i trzeba przyznać, że jest w tym autentyczna. Zgrabny schemat powieści, gdzie akcja rozwija się równomiernie, wykorzystując z pozoru przypadkowy motyw gry w scrabble, staje się pretekstem do pokazania różnych aspektów społecznego wykluczenia.

Susin Nielsen bierze na warsztat dwie historie: 12-letniego Ambrożego - ofiarę hiper troskliwej matki i przemocowych kumpli ze szkoły oraz Cosmo - greckiego emigranta starającego się wyjść na prostą po więziennym epizodzie. Przyjaźń obu chłopaków wydaje się niemal niemożliwa, stąd z każdą kolejną stroną budzi co raz większą ciekawość i fascynację. Wysoki poziom empatii, jaki czytelnik osiąga zagłębiając się w fabułę, jest dowodem na to, że bohaterowie nie są papierowi, a ich problemy dadzą się oswoić albo wręcz pozwalają na identyfikację.

Wątpliwości może budzić postać matki Ambrożego, która miejscami sprawia wrażenie bardzo skutecznie usprawiedliwianej przez autorkę. Być może Susin Nielsen niechcący stanęła bardziej po stronie dorosłych, a może celowo chciała pokazać, że prawda często leży po środku. Mimo wszystko mam wrażenie, że książka ma szansę przypaść do gustu nastoletnim chłopakom wchodzącym w wieku dojrzewania. Może nie każdy z nich miałby odwagę głośno przyznać, że często czuje się jak Ambroży, ale każdy chętnie przeczyta historię bohatera, który wybija się na niepodległość.

Coś i Nic, Anna Paszkiewicz, il. Kasia Walentynowicz, Widnokrąg 2020.

"Coś i Nic" to druga część tryptyku duetu Paszkiewicz / Walentynowicz. Kartkuję ją tam i z powrotem z dużą satysfakcją, bo to polski picture book na naprawdę światowym poziomie. Praca autorek została już doceniona - "Prawy i lewy" w 2020 roku zdobyli w Pekinie główną nagrodę jury na BIBF Ananas International Illustration Exhibition i wyróżnienie w konkursie Polish Graphic Designs. Liczę, że to nie koniec sukcesów. "Coś i Nic" otrzymało nominację do tytułu Książka Roku ps IBBY, a przed nami jeszcze trzeci tom serii, "Wczoraj i jutro", który swoją premierę miał zaledwie kilka dni temu.

Książka, a nawet cała seria, oparta jest na koncepcji przeciwieństw, która sama w sobie nie jest niczym świeżym w picture bookach dla młodszaków. Tym motywem można przecież bawić się w nieskończoność, najczęściej jednak z zamiarem poszerzania słownictwa. Uśmiecham się jednak radośnie, bo autorki opuściły bezpieczne rewiry antonimów i zajrzały w nieco bardziej filozoficzne rejony. Czy Coś zawsze warte jest więcej niż Nic? Czy Nic to musi być strata? Wreszcie, czy można dowartościować Nic, bez uszczerbku dla odwiecznego prymatu "więcej" nad "mniej"?

Pointa jest przewrotna i zaskakująca, dzięki czemu cała historia nabiera żywych rumieńców. Anna Paszkiewicz skroiła ją na miarę, stąd krótkie, nieprzegadane akapity dobrze się czyta, a poprzedzające je tu i ówdzie wykrzyknikowe zdania na cześć Coś wyraźnie wybrzmiewają, odsłaniając fasadowość cech głównego bohatera.

Kasia Walentynowicz czule i uważnie podążyła śladem autorki, personifikując obie postacie. Zachwyciła mnie wyklejka: początkowa poświęcona w całości skłębionemu Coś, końcowa oddana do dyspozycji prawie niewidzialnemu Nic. To zaproszenie do szukania Coś i Nic na rysunkach i odczytywania kontekstów. Podoba mi się flamaster, którym autorka niespiesznie tworzy wszechobecne roślinne motywy i wszędobylskich zwierzęcych bohaterów drugoplanowych. Zaproszenie do wyszukiwania na ilustracjach ukrytych elementów nawiązuje wyraźnie do zachęty jaka kryje się w zakamarkach historii: żeby nie oceniać po pozorach i zawsze szukać prawdy.

Shy Willow (Nieśmiały królik)
Cat Min
Levine Querido, 48 s.
wiek: odbiorcy: 4+

Królik Willow mieszka w zapomnianej skrzynce pocztowej i niechętnie z niej wychodzi. Drzewa na zewnątrz wyglądają jak potwory, dzieciaki krzyczą, piłki zderzają się ze sobą, a deszcz jest głośny w ten wyjątkowo straszny sposób. Pewnego dnia do skrzynki wpada list od chłopca. To wiadomość do księżyca zawierająca pewną wyjątkową prośbę. Willow wie, że jeśli nie pokona swojego strachu, list być może nigdy nie dotrze do adresata. Czy się odważy?

Didi och Gogo väntar på bussen
Anna Höglund
Lilla Piratförlaget, 48 s.
wiek odbiorcy: 3+

- Didi?

- Tak, Gogo?

- Na co czekamy?

- Czekamy na autobus, Gogo. Na autobus się czeka. Wszyscy to wiedzą!

 

Dwie świnki, Didi i Gogo, siedzą na ławce i czekają. Czekanie na coś jest samo w sobie działaniem. Może to właśnie czekanie jest główną aktywnością w życiu? Anna Höglund przedstawia własną, pełną absurdalnego humoru, interpretację "Czekając na Godota". Dla dzieci i wszystkich innych o dziecięcej wrażliwości.

Discórdia (Niezgoda)
Nani Brunini
Pato Lógico, 40 s.
wiek odbiorcy: 7+

"Niezgoda" to wizualna narracja opowiadająca o polaryzacji opinii we współczesnym świecie i potrzebie budowania mostów, które pomogą nam żyć we wspólnocie.

Wszystko zaczyna się od małej rozbieżności, która narasta do niewyobrażalnych rozmiarów, pociągając za sobą bezkompromisowych zwolenników po obu stronach konfliktu. Niekończący się spór sprawia, że nie ma takich argumentów, których nie dałoby się odeprzeć. Ten kto krzyczy najgłośniej, wygrywa czy raczej wszyscy przegrają?

Paris by Phone (Paryż na telefon)
Pamela Druckerman, il. Banjamin Chaud
G.P. Putnam’s Sons Books, 32 s.
wiek odbiorcy: 4+

Kiedy Josephine Harris decyduje, że to właśnie Paryż jest miejscem, które skradło jej serce, szybko wybiera numer na magicznym telefonie i natychmiast znika. Miasto świateł pełne jest klimatycznych kawiarni, ludzie przechadzają się, niosąc pod pachą świeże bagietki, jest wieża Eiffla i wspaniała nowa rodzina, która nie może się doczekać, kiedy jej to wszystko pokaże.
 

Paryż to uczta dla zmysłów, ale każde nowe odkrycie wywołuje uczucie melancholii. Kogoś tu brakuje. Może mamy Josephine, która kocha ją najbardziej na świecie?

Milo Imagines the World (Milo wyobraża sobie świat)
Matt de la Peña, il.Christian Robinson
G.P. Putnam’s Sons Books, 40 s.
wiek odbiorcy: 4+

Znany autorski duet, Matt de la Peña i Christian Robinson, autorzy książki, laureatki Medalu Newbery - "Last Stop on Market Street" oraz bestsellera New York Timesa "Carmela Full of Wishes", po raz kolejny dostarczają przejmującą i aktualną książkę obrazkową, która ma szansę szybko znaleźć się w kanonie literatury.

Milo jedzie w długą podróż metrem ze swoją starszą siostrą. Dla zabicia czasu przygląda się twarzom wokół siebie i dopowiada życiorysy. Jest mężczyzna z wąsami i krzyżówką. Milo wyobraża go sobie układającego pasjansa w zagraconym mieszkaniu pełnym zwierząt. Jest też kobieta w stroju weselnym, z małym psem wyglądającym z torebki. Milo wyobraża ją sobie podczas uroczystej ceremonii w katedrze. A potem chłopiec w garniturze i śnieżno-białych tenisówkach. Milo widzi go wracającego do domu, a ściślej mówiąc do zamku z mostem zwodzonym i lokajem. Ale kiedy chłopak w garniturze wysiada na tym samym przystanku co Milo okazuje się, że idą tą samą ścieżką, dokładnie w to samo miejsce. Milo zaczyna rozumieć, że tak naprawdę nie można nikogo poznać, tylko na niego patrząc.

Wolfboy (Wilkołak)
Andy Harkness
Bloomsbury Children's Books, 40 s.
wiek odbiorcy: 3+

Wilkołak jest głodny!

Ślini się, warczy i grymasi!

Gdy przemierza las w poszukiwaniu królików, z każdą minutą staje się coraz bardziej głodny i warczący. Co się stanie, jeśli Wilkołak nie znajdzie żadnych królików? A co, jeśli tak?

Dzięki odważnym ilustracjom i energetycznej historii "Wilkołak" doskonale oddaje skrajne emocje towarzyszące byciu bardzo głodnym. 

Zamek, Emma Adbåge, tł. Katarzyna Skalska, Zakamarki 2021.

Trzeba bywać na kinder party, żeby zrozumieć. Najpierw dłużące się minuty oczekiwania na wyjście: pospieszna toaleta, łapanie w locie ulubionej zabawki, ostatnie siku już w kurtce. Potem impreza. Odświętny rozgardiasz, nowe twarze (niekoniecznie sympatyczne), tort na dywanie, guma do żucia przylepiona do twojego talerzyka. No i prezent.

Emma Adbåge jak zwykle wchodzi tam, gdzie nikt jej nie zaprasza. Perspektywa dywanu, szczery rzut oka dookoła. Dziecięcemu obserwatorowi nic nie umyka. Tu czas ma swój własny rytm, a dorosłe sprawy odchodzą na bok, w niedaleki, jednak wciąż obecny cień. To z pozoru książka o dawaniu. O tym jak czasem ciężko rozstać się z prezentem, który się dla kogoś przygotowało. Ale na tym nie koniec. Społeczny wachlarz doświadczeń przedstawiony w "Zamku" jest bogaty, a jak na pandemiczne czasy wręcz sentymentalnie nierealny. Ostatecznie fabułę zamyka uczucie "Schadenfreude" i wtedy na pewno już wiemy, że impreza była udana. Symbolizuje to radośnie powiewający na wietrze czerwony balonik, jakże różny od innych balonów porzuconych na poprzednich stronach. 

Przyznam, że ta zaskakująca wolta doskonale podsumowuje nieme pytanie, które zawsze smętnie błąka się po urodzinowych imprezach: dlaczego to nie ja zdmuchuję te świeczki? Emma Adbåge ma swój sposób na to, by bez udziału dorosłych i dosadnych puent powiedzieć wszystko to co ważne, ale cały czas pozostawiając miejsce na własny odbiór. Szczerość jest obecna w tekście, ale w lapidarnych rysunkach autorki niemal się o nią potykamy.

inna książka Emmy Adbåge: DOŁEK  (nominacja w trzeciej edycji Plebiscytu blogerów Lokomotywa - Książka dla niedorosłych)

 Kilka niedużych historii, Katarzyna Wasilkowska, il. Joanna Rusinek, Wydawnictwo Adamada 2021.

Katarzyna Wasilkowska zasnuła mi ostatnio czytelniczy horyzont. Zasnuła pięknie i szczelnie, bo jej twórczość to dla mnie kwintesencja dobrej, polskiej literatury. W samotności podczytuję od kilkunastu dni "Świat Mundka". Z braku czasu dość ślamazarnie, ale tylko z braku czasu. Z Najmłodszą dzielimy się zaś wrażeniami po lekturze "Kilku niedużych historii", bo nareszcie czyta sama.

Książki Wasilkowskiej mają w sobie to coś, co je wyróżnia. Odnoszę wrażenie, że styl autorki umiałabym rozpoznać już po krótkim fragmencie tekstu. To przede wszystkim głos społeczny: taki nasz, rodzimy, swojski, przesycony podwórkiem, relacjami rodzinnymi, małymi problemami i dużymi dramatami. Ale też charakterystyczny styl, który zawsze przypomina mi polskie peerelowskie przygodówki, na których sama się wychowałam. Bardzo staranny, dbający o rzetelność opisu i dopracowanie dialogu, czasem może kosztem swobody i charakterystycznej dla współczesnej literatury nonszalancji.

"Kilka niedużych historii" to skok na głęboką wodę książki problemowej dla przedszkolaków i młodszych szkolniaków. Na szczęście bez wyraźnego stawiania tez i szukania argumentów, bez terapeutycznych wtrętów i celowego moralizatorstwa. O tym co kryje się pod skórką tych ośmiu opowiadań, można się dowiedzieć dopiero po ich przeczytaniu, bo same tytuły mówią naprawdę niewiele. Pierwsze skrzypce grają tu emocje bohaterów, ale i nas czytelników, bo ścisk gardła po przeczytaniu "O najlepszej przyjaciółce Romki" pozostanie ze mną jeszcze na długo. Wasilkowska bierze na warsztat sytuacje prawdziwe (obojętność wobec uczuć innych, zabieganie o względy starszego rodzeństwa, naukę samodzielności) i bardzo głęboko rozdrapuje wszystko co się za nimi kryje. Na baczność postawiło mnie bardzo metaforyczne opowiadanie o Mamie, która chciała być mamą i o zapomnianym dziecku. Nie, to nie jest wbrew pozorom historia o bezdzietności, raczej o spotykaniu się w pół drogi. Śmiała i delikatna. Cieszę się, że wydawca miał odwagę umieścić ją w tak niedużym zbiorku.

Za ilustracje  i projekt graficzny książki odpowiada Joanna Rusinek. To ona, na pierwszej stronie okładki, ten literacki mikrokosmos zamyka w całość: całkiem nietypowo spotykają się na niej bohaterowie kilku opowiadań. 

Instytut bombowych teorii, Tom Gauld, tł. Karolina Iwaszkiewicz i Adam Pluszka, Wydawnictwo Marginesy 2020.

Jakiś czas temu krążył po Sieci taki obrazek. Lajkowany powszechnie, bo kto z nas nie chciałby skatalogować swojej biblioteki w podobny sposób.

Nazwisko Tom Gauld nic mi jeszcze wówczas nie mówiło. Nie trafiłam na "Mooncopa" ani "Goliata". Nie czytałam Guardiana ani New Yorkera. Tom Gauld, jeden z najbardziej znanych brytyjskich komiksiarzy, autor nosów w kształcie serdelka i oczu jak ziarenko maku, objawił mi się na dobre wraz z "Instytutem bombowych teorii" - komiksem zbierającym w całość 150 stripów opublikowanych na łamach magazynu New Scientist. Wpadłam.

Dość powiedzieć, że żaden ze mnie umysł naukowy. Pewnie bardziej widziałabym siebie z niewydanym w Polsce "Piekąc z Kafką" ("Baking with Kafka"), poświęconemu szeroko pojętej kulturze, ale traf chciał, że świeżo po seansie "Interstellar", siłą eksplozji podświadomości, trafiłam właśnie na stronę wydawnictwa Marginesy. Teoria równoległych światów, tunele czasoprzestrzenne, apokalipsa i inne rozpalające wyobraźnię koncepcje z thrillera science fiction, okazały się całkiem skutecznie przemawiać również na papierze.

Gauld trafia w sedno. Jego rysunki są raczej pokroju symbolicznych. Dowcip kryje się za pomysłem. Inteligentnym skojarzeniem. Zaskakującą zmianą.  Obraz pomaga odczytać intencję, jest uroczo dopracowany, nic nie stara się ukryć. Co ciekawe Tom Gauld to preferujący schematyczne ujęcia daltonista. Jak sam przyznał w jednym z wywiadów, w rysowaniu postaci najchętniej poprzestałby na prostych, czarnych patyczakach. Mimo tych wyraźnych uproszczeń, albo właśnie dzięki nim, jego styl przyciąga uwagę, jest czytelny i miły w obsłudze.

"Instytut bomowych teorii" to komiks nerdowski, ukłon w stronę tych, którzy szukają inteligentnego poczucia humoru, bez rechotu i błazenady. 

Zulusystrar (Siostry Zulu)
Annika Langa, Anna Holmström Degerman, Elin Fahlstedt
Opal Verlag, 122 s.
wiek odbiorcy: 9+

Ebba ze Szwecji i Phumeza z RPA wymieniają się listami w ramach szkolnego projektu. Z początku idzie im to dość opornie, jednak z czasem, obie zdają sobie sprawę, że łączy je znacznie więcej, niż początkowo sądziły. Phumeza nie ma ojca, ale ma wroga w klasie, który ją prześladuje. Stara się też pomóc dwóm biednym przyjaciołom mieszkającym na ulicy. Matka Ebby nie żyje, a Ebba uważa, że zabójcą może być jej sąsiad! Chce też pomóc dziewczynie z dziewiątej klasy, która ma problem, ale brakuje jej odwagi do walki z nim. Dziewczyny z dwóch zakątków świata zaczynają się nawzajem wspierać, a listy nabierają coraz większego znaczenia w ich życiu.

Autorzy ciepło i z humorem opowiadają o tym, że duże i małe problemy wyglądają tak samo dla każdej 10-letniej dziewczynki, niezależnie od tego, gdzie akurat mieszka.

Samotna mała dziewczynka i jej babcia potrzebują wynająć komuś zaniedbane mieszkanie nad sklepem. Niestety zasiedlenie mieszkania będzie oznaczało dla nowych lokatorów gruntowny remont. Żaden z potencjalnych najemców nie potrafi zagospodarować tej przestrzeni, aż do momentu, gdy na horyzoncie pojawia się pewna wyjątkowa para. Dzięki ich pomysłowości, wielkiemu sercu małej dziewczynki i ciężkiej pracy, miejsce w cudowny i zaskakujący sposób zaczyna się zmieniać.

Wzruszająca historia JonArno Lawsona i subtelne ilustracje Qin Leng przedstawiają wszystkie aspekty przemiany budynku, a także zmianę perspektywy patrzenia dziewczynki i jej babci. To książka obrazkowa bez słów, akcentująca siłę społecznych więzi, radość posiadania nowych przyjaciół i magię, która dzieje się, gdy otwierasz swoje serce i wypełniasz swój dom miłością i radością.

When We Got Lost in Dreamland (Gdy utknęliśmy w krainie snów)
Ross Welford
HarperCollinsChildren’sBooks, 416 s.
wiek odbiorcy: 9+

12-letni Malky i jego młodszy brat Seb zostają właścicielami „sennikolotu”. Wkraczają do świata, który przekracza ich najśmielsze wyobrażenia.
 
Od lotów w koronach drzew i hiszpańskich galeonów, po ekscytujące bitwy i sportowe sukcesy - wydaje się, że wszystko jest w zasięgu twoich możliwości, gdy możesz podzielić się z kimś innym swoimi snami.
 
Ale nierealne sny wiążą się z niesamowitym ryzykiem. Kiedy Seb się nie budzi i w stanie śpiączki trafia do szpitala, Malky zmuszony jest porzucić rzeczywistość i wyruszyć w ostatnią, przerażającą podróż do epoki kamienia łupanego, aby obudzić swojego brata…

Leo and the Octopus (Leo i ośmiornica)
Isabelle Marinov
Templar Publishing, 32 s.

Świat był zbyt jasny dla Leo. I za głośny. „Pewnie mieszkam na niewłaściwej planecie” - myśli Leo. Leo zaciekle szuka sensu. Nie rozumie innych dzieci ze swojej klasy, a one wydają się nie rozumieć jego. Ale pewnego dnia Leo spotyka Mayę. Maya jest ośmiornicą. Im lepiej się poznają, tym bardziej zaczyna wierzyć, że być może nie jest sam na tym świecie.

The Graveyard Riddle (Cmentarna zagadka)
Lisa Thompson
Scholastic, 352 s.
wiek odbiorcy: 9+

Hal mówi jej, że jest szkolonym szpiegiem, wykorzystującym dom jako bazę do śledzenia znanego miejscowego przestępcy.

Matthew i Jake, przyjaciele Melody, nie wierzą jednak, że ktokolwiek mógłby powierzyć taką misję nastolatkowi i odwracają role. Kiedy zaczynają go szpiegować, odkrywają kolejne tajemnice i w rezultacie rozwiązują zagadkę.

Out of Nowhere (Znikąd)
Chris Naylor Ballesteros
Nosy Crow, 32 s.
wiek odbiorcy: 3+

Żuk i Gąsienica są najlepszymi przyjaciółmi. Każdego dnia siedzą razem na dużej skale, dzieląc się posiłkiem i spoglądając na las. Ale pewnego dnia Gąsienica znika i Żuk nie może jej znaleźć. Gdy już traci nadzieję, znikąd pojawia się bardzo przyjazny (i raczej znajomy) motyl.

Teksty i zdjęcia z materiałów wydawców. Tłumaczenie MCz.

 Dobiegła końca trzecia edycja plebiscytu Lokomotywa. Mamy za sobą niezwykle emocjonujący i pracowity czas. Taki specjalny moment w roku, kiedy pojawia się szansa na odkopanie spod sterty książek i spojrzenie wstecz na to co dobre, ciekawe, wartościowe. To też wyjątkowa chwila, bo przestajemy być osobnymi satelitami, blogerami wytrwale dłubiącymi przy swoich biurkach, a robimy coś razem. 

Blogerzy nie tworzą redakcji, nie spotykają się na korytarzu, nie piją razem kawy przy ekspresie. Sami wypatrujemy ciekawych premier i oddzielamy ziarno od plew. To nasza praca po godzinach, czasożerne hobby, o wciąż niskim prestiżu społecznym. Za sprawą Lokomotywy chcemy to odczarować. Pokazać, że blogerzy książkowi to często profesjonaliści, fascynaci, entuzjaści, którzy siedzą w książkach, bo lubią, bo się na tym znają i chcą się tym dzielić z innymi. 

Lokomotywa to dla nas radocha, ale i nieprzespane noce, mnóstwo rozterek, ale radość wspólnego zachwytu, kiedy inni też czują to co my. U nas nie ma miejsca na trendy, nie premiujemy konkretnych wydawnictw. Plebiscyt zdejmuje z nas odpowiedzialność za listę laureatów, ale obarcza obowiązkiem roztropności przy formułowaniu listy nominacji. Za każdym tytułem stoi konkretny bloger, każda z 60 nominacji to wyróżnienie, które warte jest zauważenia. 

12 blogerów, kilkanaście gustów, 1 lokomotywa. Każdy może znaleźć coś dla siebie. 

www.plebiscytlokomotywa.pl

Tatiana Audycka-Szatrawska "@dodruk_poprosze" (https://www.instagram.com/dodruk_poprosze/)
Agnieszka Dobrowolska "Mały pokój z książkami" (http://poczytajmi.blox.pl/html)
Zosia Gwardyś "Mała czcionka" (http://www.malaczcionka.pl)
Magdalena Koziarek "Synkowe czytanie" (https://synkoweczytanie.wordpress.com/)
Olga Kromuszczyńska "O tym że…" (http://www.otymze.pl/)
Maja Kupiszewska "Maki w Giverny" (https://www.makiwgiverny.pl/)
Karolina Obrzut "Dżin z tomikiem" (https://dzinztomikiem.pl/)
Ania Oka "Zabawkator" (http//zabawkator.pl)
Marta Pilarska "Mała ka(f)ka" (http://zmalakafka.blogspot.com/)
Alicja Szyguła "W Nieparyżu" (http://nieparyz.blogspot.com/)
Bartek Wokan "Co czytam Konstantemu i Matyldzie" (http://www.coczytamkonstantemu.pl/)
Paulina Zaborek "Poczytaj dziecku" (http://www.poczytajdziecku.pl/)